Dalma News-ის რედაქცია წარმოგიდგენთ პოლიტიკური ანალიტიკოსის, ერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტის რუსული კვლევითი ცენტრის დირექტორის, ევრაზიული ექსპერტთა კლუბის კოორდინატორის არამ საფარიანის, გაზეთ «Азг»-ში გამოქვეყნებულ სტატიას, მოსკოვის VIII საერთაშორისო ეკონომიკური ფორუმის ძირითად თემებსა და შედეგებზე.
1-დან 3 აპრილამდე VIII საერთაშორისო ეკონომიკური ფორუმი ჩატარდა, რომელშიც 1688 ადამიანი მონაწილეობდა. მომხსენებლები 15 ქვეყნიდან იყვნენ მიწვეულნი. ესენია: ჩინეთი, ინდოეთი, არაბეთის გაერთიანებული საემიროები, ეგვიპტე, ირანი, საქართველო, აზერბაიჯანი, ყაზახეთი, ყირგიზეთი, უზბეკეთი, გერმანია, იტალია, სამხრეთ აფრიკა, ბრაზილია და სომხეთი. ეს წარმომადგენლობითი ეკონომიკური, სოციალურ-პოლიტიკური და კულტურულ-ცივილიზაციური საერთაშორისო პლატფორმა ოთხი პლენარული სესიისგან და 14 სექციისგან შედგებოდა. ასევე მოიცავდა აქტიურ დისკუსიებს, მოხსენებებსა და ინტერვიუებს. წარმოგიდგენთ ჩემს შთაბეჭდილებებს და ზოგიერთი დისკუსიის შედეგად გაკეთებულ დასკვნებს, სომხური საზოგადოებისთვის საინტერესო თემებზე.
ახალი აზროვნება რუსეთში, რომელიც ახალ მსოფლიო წესრიგს შეესაბამება
ბოლო დრომდე რუსეთში ეკონომიკური და გეოპოლიტიკური დისკუსიების მთავარი პლატფორმა ცნობილი გაიდარის ფორუმი იყო, სადაც გლობალიზმისა და ლიბერალიზმის სული ტრიალებდა. იქ რუსეთის პოლიტიკური ხელისუფლების წარმომადგენლები ახალი იდეებისა და მიდგომების მისაღებად, ასევე საკუთარი პოზიციების დასაფიქსირებლად შეიკრიბნენ. ახლა დრო შეიცვალა. უკრაინის კრიზისის დაწყებისთანავე გაიდარის ფორუმის ბევრი მომხსენებელი და ექსპერტი საზღვარგარეთ გაემგზავრა და იქიდან დაიწყეს რუსეთის პოზიციის გაკრიტიკება, რითაც რუსული ისტებლიშმენტისთვის საინტერესო აღარ არის.
მოსკოვის საერთაშორისო ფორუმი, რომელიც ათ წელზე მეტია არსებობს, ტრადიციულად, რუსი პატრიოტების, კონსერვატორებისა და მემარცხენე იდეების მქონე ინტელექტუალების შეხვედრის ადგილია. ამ ფორუმის თავმჯდომარე რუსი ინდუსტრიალისტი, ცნობილი საზოგადო და პოლიტიკური მოღვაწე, ქველმოქმედი და დიდი ინტელექტუალი კონსტანტინე ბაბკინია. მართებული იქნება, თუ ვიტყვი, რომ სომხურ სოციალურ რეალობაში ასეთი რანგის ფიგურა არ არსებობს. გასული წლების განმავლობაში მან რუსეთის ბედით შეშფოთებული მრავალი ცნობილი ინტელექტუალის, სასულიერო პირის, რუსეთის ფედერაციის კომუნისტური პარტიისა და პარტია „სამართლიანი რუსეთის“ პოლიტიკური მოღვაწის მოწვევა შეძლო. ასევე იყვნენ თანამედროვე მეცნიერებების ყველაზე პროგრესული წარმომადგენლებიც, რომელთა გამოსვლები ეძღვნებოდა რუსეთის მომავალს სხვადასხვა სფეროში.
ფორუმზე შეკრებილი ინტელექტუალების და აქტივისტების გამოსვლები შეეხებოდა რუსეთში არსებულ ვითარებას, არა მხოლოდ მისი წარმატებებისა და მიღწევების შესახებ, არამედ დიდ პრობლემებსაც, რასაც თან ახლდა სხვადასხვა სფეროს სიღრმისეული ანალიზი. ასევე მნიშვნელოვანია ისიც, რომ გაიდარის ფორუმის დახურვის შემდეგ, მოსკოვის ფორუმი ინტელექტუალების ყველაზე დიდი შეხვედრის ადგილად გადაქცევის სერიოზული პრეტენდენტია, , რომელსაც რუსეთის პოლიტიკური ხელისუფლება უფრო ფრთხილად და სკრუპულოზურად დაუწყეს ყურებას. თავს პროგნოზების გაკეთების უფლებას მივცემ და ვიტყვი, რომ მომდევნო, IX ეკონომიკური ფორუმის სტუმრები შესაძლოა რუსული „პოლიტიკური ელიტის“ მაღალი თანამდებობის პირებიც გახდნენ.
ფორუმში მონაწილე ბევრი ჟურნალისტი (წამყვანი რუსული ტელეარხები ფაქტობრივად არ ესწრებოდნენ, მაგრამ მთავარი საინფორმაციო პარტნიორი იყო RBC TV) დაინტერესებული იყო, რა გადაწყვეტილებები შესთავაზეს მოწვეულმა მომხსენებლებმა რუსეთის სწრაფი განვითარების უზრუნველსაყოფად. საინტერესოა, რომ ერთ-ერთი განხილული თემა იყო რუსეთის ეკონომიკური განვითარება და 2030 წლისთვის მსოფლიოში მეოთხე ეკონომიკად (მთლიანი შიდა პროდუქტის მიხედვით იაპონიისა და გერმანიის წინ) გადაქცევის სურვილი. ერთ-ერთი შემაშფოთებელი თემა იყო რუსეთის მოსახლეობის შემცირება სხვა ეროვნების რაოდენობის მატებასთან ერთად, რაც იწვევს მრავალი რეგიონის დეპოპულაციას. მიგრაციის საკითხები პოლიტიკური წრეების შეშფოთებას იწვევს, რადგან ისინი თანამედროვე რუსეთის სახის შეცვლას ემუქრებიან.
ევრაზიის ეკონომიკურმა ინტეგრაციამ, თავისი არსებობის ათი წლის მანძილზე, მნიშვნელოვან წარმატებას მიაღწია. თუმცა იბადება ახალი კითხვებიც. თანამედროვე რუსული საზოგადოებისთვის EAEU-ში ინტეგრაციის პროცესის მომავალი ბნელი და გაურკვეველი რჩება. რიგითი მოქალაქეები ცუდად არიან ინფორმირებულნი და ცუდად იცნობენ ამ პროცესების მიზნებსა და პერსპექტივებს.
აშკარაა, რომ თანამედროვე მსოფლიო წესრიგი უკვე შეიცვალა. რუსეთის ტერიტორიას დომინანტური პოზიცია უკავია თანამედროვე ევრაზიაში, სადაც ეკონომიკური განვითარების ცენტრი დასავლეთიდან აღმოსავლეთისკენ გადადის. ჩინეთის, ინდოეთის, ბრაზილიისა და სხვა ქვეყნების გამორჩეულ წარმომადგენლები არ ერიდებიან გლობალური ცენტრის შესუსტებასა და მრავალპოლარული სამყაროს ჩამოყალიბებაზე საუბარს. მნიშვნელოვანია უცხოელი სპიკერების ყოფნა ამ საერთაშორისო ფორუმზე, რომელიც ფორმალურად და რეალურად არ მფარველობს სახელმწიფოს, არამედ მიუთითებს იმაზე, რომ რუსეთთან ეკონომიკური თანამშრომლობის განვითარების დიდი ინტერესია და რომ გამიზნულია რეალური სარგებლის მიღება. გამომსვლელების განწყობიდან და მოსაზრებებიდან გამომდინარე ირკვევა, რომ უკრაინის კრიზისის პროგნოზირება ძალიან რთულია. თუმცა, დასავლეთსა და რუსეთს შორის გლობალური დაპირისპირების პირობებშიც კი, გერმანიისა და იტალიის ცნობილი მოქალაქეების ყოფნა გამომსვლელებს შორის მოწმობდა მათ დაუფარავ ინტერესს რუსეთის მზარდი შესაძლებლობების მიმართ.
Და ბოლოს, ყურადღებით უნდა ვადევნოთ თვალი რუსეთის აშკარად ცვალებად პოზიციას მწვავე დისკუსიების შედეგად. ემზადებიან ჩინეთთან, ინდოეთთან, ირანთან და ზოგიერთ სხვა ქვეყანასთან თანამშრომლობის შედეგად, გაიღრმავონ თავიანთი ოსტატობა მაღალ ტექნოლოგიებში. ჩვენ, სომხეთში უნდა ვიცოდეთ, რომ ჩვენი მეზობელი ირანი 2023 წლის მონაცემებით, თანამედროვე მსოფლიოს ყველაზე ტექნოლოგიურად განვითარებული ქვეყნების ათეულში შევიდა. ისინი არ მალავენ, რომ სურთ მიიღონ მნიშვნელოვანი სარგებელი თანამშრომლობის გაღრმავებიდან არა მხოლოდ ეკონომიკურ, არამედ სამეცნიერო და ცივილიზაციურ სფეროებში. მაღალტექნოლოგიური დარგის ყველაზე ცნობილმა რუსმა სპეციალისტებმა გადაწყვიტეს გამოსულიყვნენ ამ ფორუმის აუდიტორიის წინაშე და დეტალურად აეხსნათ დამსწრეებისთვის, როგორი უნდა იყოს მოლოდინი მომავალი ადამიანისგან ხელოვნური ინტელექტის განვითარების პირობებში (რომელ სფეროებში იქნება ადამიანი დაუძლეველი და შეუცვლელი). ზოგადად, ფორუმმა წინ წამოსწია თეზისი დიდი ევრაზიული პარტნიორობის შესახებ, რომელიც, როგორც ცნობილია, აქტიურად გავრცელდა რუსეთის პრეზიდენტ ვ.პუტინის, ჩინეთის პრეზიდენტ ს. ძინპინისა და ინდოეთის პრემიერ მინისტრ ნ.მოდის შორის გაფორმებული შეთანხმებების საფუძველზე. ამ პლატფორმებზე უახლოეს წლებში იარსებებს ცივილიზაციური დიალოგის ხელშეწყობის ხედვა დიდი ევრაზიის სწრაფი ეკონომიკური განვითარების კონტექსტში.
სატრანსპორტო და ლოგისტიკური დერეფნების საკითხი ევრაზიასა და სამხრეთ კავკასიაში
აღნიშნული სტატიის ავტორს, საშუალება ჰქონდა ფორუმზე მომხსენებლის სტატუსით ესაუბრა ამ სფეროში სამხრეთ კავკასიის თვალსაჩინო პერსპექტივაზე. ცხადია, სომხეთის პრემიერ-მინისტრის მიერ შეთავაზებული „მსოფლიოს გზაჯვარედინზე“ ინიციატივა არის ჩვენს რეგიონში განვითარებული უპრეცედენტო პროცესების შედეგი. ყველა სატრანსპორტო კომუნიკაციის აღდგენის პროგრამა, რომელსაც მხარს უჭერენ დიდი რეგიონის დიდი სახელმწიფოები – რუსეთი, თურქეთი და ირანი, ნათლად აჩვენებს, რომ სომხურ-აზერბაიჯანული მოლაპარაკებები ურთიერთობების ნორმალიზაციითა და ერთმანეთის აღიარებით დასრულდება. ამის შემდეგ სომხურ-თურქული მოლაპარაკებები ძალიან სწრაფად მივა ლოგიკურ დასასრულამდე. ზემო ლარსის უღელტეხილი (რომელიც საქართველოს რუსეთთან აკავშირებს) თავისი ძალით ზოგიერთ დიდ პორტსაც კი აღემატება. ძალიან ინტენსიურად მუშაობს არა მხოლოდ ირან-აზერბაიჯანი-რუსეთის სატრანსპორტო გადასასვლელები, არამედ სომხეთი-საქართველო-რუსეთი და საქართველო-რუსეთის პორტები. მეზობელი საქართველო არ ერევა ამ უპრეცედენტო გაზრდილ სავაჭრო მოძრაობაში. საინტერესოა, რომ ნორვეგიიდან შავ ზღვამდე, საზღვრების ჩაკეტვისა და სამხედრო ვითარების პირობებში, ჩრდილოეთ-სამხრეთის დერეფანი მოქმედებს არა მხოლოდ ირანიდან რუსეთში ტვირთების გადასაზიდად, არამედ სხვადასხვა ქვეყნიდან ჩვენს ქვეყანაში გადაადგილებული ტვირთების გადაზიდვისთვის. თურქეთიდან რუსეთში.
2023 წლის მონაცემები აჩვენებს, რომ EAEU წევრი სომხეთის ტერიტორიაზე რეექსპორტის მოცულობა უპრეცედენტოდ მზარდია და რომ ამ პროცესისგან სომხეთს არნახული სარგებელი აქვს. ვინაიდან ვერავინ იტყვის, როდის დასრულდება უკრაინის კრიზისი და როდის დაიწყება მოლაპარაკებები დასავლეთსა და რუსეთს შორის ურთიერთობების ნორმალიზებაზე, შეგვიძლია დარწმუნებით ვთქვათ, რომ სომხეთი, როგორც EAEU-ს წევრი, ამ თანამშრომლობიდან ახალ სარგებელს მიიღებს. თუმცა, მთავარია რას ფიქრობენ ინტელექტუალები სამხრეთ კავკასიის სატრანსპორტო-ლოგისტიკურ შესაძლბლობებსა და მათ მნიშვნელობაზე ეკონომიკასა და გეოპოლიტიკაზე.
ირანელი მომხსენებელი დარწმუნებული იყო, რომ სამხრეთ კავკასიის სატრანსპორტო მნიშვნელობა უახლოეს წლებში გაიზრდება. იტალიელმა მონაწილემ კი განაცხადა, რომ მიუხედავად იმისა, თუ როგორ ექცევა ევროპა თანამედროვე რუსეთს, უდაოა, რომ ჩრდილოეთ-სამხრეთის საერთაშორისო სატრანსპორტო დერეფნის როლი უახლოეს მომავალში გაიზრდება. გარდა ამისა, განვითარდება ისე, რომ საინტერესო იქნება არა მხოლოდ ევრაზიის ქვეყნებისთვის, არამედ ვაჭრობის განვითარებით დაინტერესებული მსოფლიოს სხვა ქვეყნების ბიზნესებისთვისაც. ქართველმა მომხსენებელმა მეორე ნაწილში სამხრეთ კავკასიის ქვეყნების უსაფრთხოებასა და სტაბილურობის ფაქტორებზე ისაუბრა და უსაფრთხოების ფაქტორიდან გამომდინარე გარკვეული რეიტინგი ჩამოაყალიბა. იგი დარწმუნებულია, რომ აზერბაიჯანს, რომელსაც თურქეთთან ინტეგრაცია აქვს, უსაფრთხოების უდიდესი გარანტიები აქვს. მეორე ადგილზეა საქართველო, ხოლო მესამეზე – სომხეთი, რომელსაც დაუცველი უსაფრთხოების სისტემა აქვს. ზოგადად, რამდენიმე სექციაში განხილული დისკუსიებიდან გამომდინარე შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ სხვადასხვა ქვეყნის წარმომადგენელი ინტელექტუალები ხვდებიან, რომ მსოფლიო უკვე რეგიონალიზაციის გზას ადგას და ის ქვეყნები, რომლებიც ჰარმონიულად არიან ინტეგრირებული რეგიონულ თანამშრომლობაში, უსაფრთხოა. ბევრი ჩემი თანამოსაუბრე დაეთანხმა იმ აზრს, რომ სამხრეთ კავკასიის საკონსულტაციო პლატფორმა „3+3“ დამატებით გარანტიებს მისცემდა ამ ფორმატის მონაწილეებს, მათ შორის სომხეთს. ცალკე თემაა, თუ როგორ ეცდება სომხეთი უსაფრთხოების გარანტიების გაძლიერებას და სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობისთვის საფრთხეების შემცირებას. სომხურ საზოგადოებაში ამ საკითხზე მწვავე დებატები მიმდინარეობს.
ფორუმზე დამსწრეთა გაკვირვება გამოიწვია ჩემმა საჯარო შეთავაზებამ, შეიქმნას მრავალეროვნული კვლევითი ჯგუფი სამხრეთ კავკასიაში გამავალი დასავლეთ-აღმოსავლეთისა და ჩრდილოეთ-სამხრეთის საერთაშორისო სატრანსპორტო დერეფნების ეკონომიკური მიზანშეწონილობის შესწავლისა და პროგნოზირებისთვის. საუბარია ეკონომიკურ-მათემატიკური და სხვა თანამედროვე მეთოდების გამოყენებაზე. ევრაზიის ეკონომიკური კომისიის საბჭოს წევრმა – ყირგიზეთის კვოტების მინისტრმა ა. კოჟოშევმა მალევე განაცხადა, რომ ჩემს იდეას ევრაზიის ეკონომიკურ კავშირს გადასცემს. მეოთხე განყოფილებაში, სადაც მე გამოვედი, ირანელმა მომხსენებელმა ასევე გამოხატა თავისი ქვეყნის წარმომადგენლების მზადყოფნა, მიიღონ მონაწილეობა მსგავსი კვლევითი ჯგუფის მუშაობაში.
მოსკოვის ეკონომიკური ფორუმის საორგანიზაციო კომიტეტმა ადრე განაცხადა, რომ უახლოეს მომავალში ისინი სერიოზულად დაფიქრდებიან დამატებითი დისკუსიის გამართვაზე, რომელიც ამოავსებს სამეცნიერო ცოდნის ხარვეზს და დაეხმარება საერთაშორისო ბიზნესს ისარგებლოს სამხრეთ კავკასიისა და კერძოდ, სომხეთის განვითარებადი სატრანსპორტო შესაძლებლობებით.
