ბაქოში “სტრიტ-არტი” იატაკქვეშეთიდან გამოდის. მხატვრები, რომლებიც ადრე ანონიმურად ხატავდნენ, აღარ იმალებიან. როგორც ჩანს, ქალაქმა ისინი მიიღო. ცნობილ „სტრიტ-არტელებს“ რესტორნების, ოფისების და საცხოვრებელი სახლების ფასადების კრეატიულ გაფორმებას, სულ უფრო ხშირად უკვეთავენ.
გულგრილი, არც თვითმმართველობის წარმომადგენლები დარჩნენ. მოხელეები პროგრესულ შეხედულებებს უჭერენ მხარს და აქტიურად თანამშრომლობენ “სტრიტ-არტის” მხატვრებთან. ამგვარად, ქალაქმა თანდათანობით დაიწყო ქუჩის ხელოვნების ისტორიაში ახალი თავის შექმნა.
როგორ იცლება ბაქოს სახე, ხვდებიან თუ არა მხატვრები ცენზურას და რის პროპაგანდას ეწევიან აზერბაიჯანელი ოსტატები თავიანთ ნაშრომებში, ამის შესახებ Dalma News-ს მხატვარი და კერამიკოსი ვიუსალია აგარაზიევა ესაუბრა.
– როგორ გაჩნდა საკუთარი შემოქმედების ქუჩაში გატანის იდეა?
– მშობლიური ქალაქის ქუჩებში საკუთარი შემოქმედების “სტრიტ-არტის” სტილში ნახვის იდეა დიდი ხნის წინ გაჩნდა. ძალიან ბევრს ვმოგზაურობდი ევროპაში და იქ ხარისხიან ქუჩის მხატვრობას გავეცანი. სწორედ, იქ დაიხვეწა ჩემი იდეაც და წარმოდგენებიც. მშობლიური ქალაქის კედლებს ჩემს ფიქრებში ვხატავდი და ჩემი შემოქმედებითი ფანტაზიებით ვალამაზებდი. დიდ ხნით, არ მომიწია ლოდინმა. გამოჩნდნენ ადამიანები, რომლებსაც ქალაქის პალიტრაში ახალი ფერების შეტანა სურდათ და სამი წლის წინათ იჩერიშეხერის კედლებზე მონუმენტური ფერწერის შექმნა შემოგვთავაზეს. ამას შემდეგ ბაქოს სხვა ცენტრალური ქუჩებიც მოჰყვა.
– შეგიძლიათ თქვენი ყველაზე საყვარელი ნამუშევარი დაასახელოთ?
– თითოეული ნამუშევარი შვილივით არის და განუყოფელი ნაწილია მხატვრისთვის. არ დავმალავ, როდესაც სამუშაოს ვასრულებ, ვხვდები, რომ კიდევ რაღაცის შეცვლა შემეძლო. ნებისმიერი შემოქმედებითი პროცესისთვის ეს ნორმალურია. ყველაფრის მიუხედავად, მე ჩემი თითოეული ნამუშევარი მიყვარს. თემები აბსოლუტურად განსხვავებულია, მაგრამ მათ ჩვენი მდიდარი კულტურა აერთიანებს, რომელიც მშობლიური მიწისადმი სიყვარულს და პიროვნებებს ეძღვნება.
– რა უფრო რთულია – ტილოზე ხატვა და კედელზე?
– ორივე შემთხვევაში არსებობს, როგორც მსგავსებები, ისე განმასხვავებელი მომენტები. ტილოსთან მარტო ვარ და შემიძლია მუშაობის პროცესში სრულად გავიხსნა. ტილო – სურათის შექმნის მომენტში ყოველთვის ჩემი ინდივიდუალური სამყაროა.
კედელზე, მასშტაბის და ტექნიკის თვალსაზრისით, შემოქმედებისთვის ფრთების შესხმა სხვაგვარად ხდება. თავდაპირველად ჩნდება იდეა, შემდეგ იქმნება ესკიზი და თანხმდება დამკვეთთან. ამის შემდეგ, იწყება ხატვის პროცესი, სწორი კომპონენტების და პროპორციების სრული დაცვით. ამასთანავე, უნდა ჩაჯდე დადგენილ დროში, რომელიც ხშირად ძალიან არის შემცირებული. საბედნიეროდ, ჩემი გუნდის პროფესიონალიზმისა და ნიჭის წყალობით, დამკვეთის იმედები არასოდეს გამიცრუებია. ჩემს გუნდში არიან ნიჭიერი მხატვრები დაშგინ ბაირამოვი, აგაიარ ბარიშევი და სახავატ მამედოვი.
– როგორ აფასებთ აზერბაიჯანში “სტრიტ-არის” განვითარებას?
– ვფიქრობ, ამჟამად ჩვენ ქუჩის ხელოვნების განვითარების საწყისს ეტაპზე ვართ. თუ ჩვენს თანამოქალაქეებს ჩვენი მხატვრების შემოქმედება მოეწონებათ და დაინტერესდებიან, უდავოდ, “სტრიტ-არტი” აზერბაიჯანის დედაქალაქის საზღვრებსაც გასცდება.
– აზერბაიჯანში ოსტატები ძირითადად რა სტილში მუშაობენ და თქვენის აზრით, რა აკლიათ მათ?
– აზერბაიჯანის ფერწერას ძალზედ მდიდარი ისტორია და ტრადიცია აქვს. დიდწილად ეს თანამედროვე ხელოვნებაზე აისახება. ამის მიუხედავად, ტენდენციები კულტურის თითქმის ყველა სფეროში სხვადასხვა მიმართულებით ვითარდება და ერთმანეთისგან განსხვავებულ სტილს მოიცავს, ზუსტად ისე, როგორც ეს მთელს მსოფლიოში ხდება. რა აკლიათ? ალბათ, შინაგანი თავისუფლება. მაგრამ ეს ერთი ქვეყნის პრობლემა კი არ არის, არამედ საერთო საკაცობრიო ფაქტორია.
– საიდუმლო არ არის, რომ მოხელეებსა და მოსახლეობას გარდა, არის ადამიანთა კატეგორია, რომლებსაც „სთრიტ-არტი“ ვანდალიზმად მიაჩნიათ. მოგისმენიათ მკაცრი კრიტიკა?
– ასეთი გამოცდილება არ მაქვს. მაგრამ, მართლაც, არსებობს გარკვეული გარე ჩარჩოები, რომლებიც თავისუფალი მხატვრისთვის რთული დასამსხვრევია. აუცილებელია იმის გაგება, რომ ფუნჯი იარაღი კი არ არის, არამედ შემოქმედების ინსტრუმენტი. აქედან გამომდინარე, კონფლიქტში შესვლა -ეს არის შენი ენერგიის არასწორი მიმართულებით ხარჯვა. ომში შესვლა არის თქვენი ენერგიის დახარჯვა არასწორი მიმართულებით. დიალოგი ყოველთვის შესაძლებელია და ჩვენ მისი წარმოება უნდა შევძლოთ, თუ გვინდა რომ დადებითი შედეგები მივიღოთ. ზოგადად, როგორც ამბობენ: “მოსკოვი ერთ წამში არ აშენებულა”. ანუ, ყველაფერს აქვს თავისი დრო და თუ შესაფერისი დრო დადგა, პრობლემაც ადვილად გაიფანტება.
– იზიარებთ მოსაზრებას, რომ “სთრიტ-არტი” რაღაც დონეზე პროპაგანდის ინსტრუმენტია? თუ ასეა, მაშ, რის პროპაგანდას ეწევიან აზერბაიჯანელი ოსტატები? რამდენად ხვდებიან თანამოქალაქეები მათ გზავნილს?
– ჩემის აზრით, ჩვენს ქალაქში “სთრიტ-არტი” უფრო მეტად თანამედროვე ხელოვნებას ასახავს, ცვლის, ან ხაზს უსვამს ფერებს და ქალაქის განწყობას. ისინი სულით ახალგაზრდა და ესთეტიკურია. ჩემს ნამუშევრებში პროპაგანდას ვუწევ ყველაფერს, რაც ზემოთ ჩამოვთვალე. ეს არის კულტურა, განათლება, ისტორია და ჩემი ქვეყნისადმი სიყვარული. რაც შეეხება მესიჯებს, თანამოქალაქეები ერთმნიშვნელოვნად ხედავენ სწორედ იმ აზრს, რომელსაც ჩემს ნამუშევრებში ვდებ. მათგან ძალიან ბევრ დადებით გამოხმაურებას ვხვდებით და შეუძლებელია ამან არ გაგახაროს.
– ქუჩის მხატვრობაში ცენზურა არსებობს?
– ისევე, როგორც ნებისმიერი სიახლე, ქუჩის ხელოვნებაშიც არის გარკვეული მომენტები, როგორიცაა გაუგებრობა. საბედნიეროდ, პროგრესული შეხედულებების მქონე ორგანიზაციებსა და ადამიანებთან მაქვს ურთიერთობები, რომლებიც ამ მიმართულების განვითარებას უწყობენ ხელს. არ შევცდები, თუ ვიტყვი, რომ აზერბაიჯანში ხელოვნების ყველა სფეროში პოზიტიური ცვლილებები შეინიშნება, იქმნება ახალი შესაძლებლობები შემოქმედებით საქმიანობისთვის, ხოლო ცენზურა თანდათან მცირდება.
ლეილა ალიზადე