საქართველოში ხელისუფლების შეცვლასთან ერთად, შეიცვალა რუსეთის მიმართ რიტორიკა. “ქართული ოცნების” მთავრობამ რუსეთის საკითხებში სპეციალური წარმომადგენელიც კი დანიშნა. შეიქმნა ქართულ-რუსული მოლაპარაკებების სივრცე, თავისი დადებითი და უარყოფითი მხარეებით. რა ეტაპზეა, თბილისისა და მოსკოვის ურთიერთობა და არსებობს, თუ არა პოლიტიკური დიალოგის რესურსი, ამის შესახებ, Dalma News-ს “სტრატეგიული მართვის ინსტიტუტის” ხელმძღვანელმა, პოლიტოლოგი პეტრე მამრაძე ესაუბრა.
– როგორ შეაფასებთ რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობას “ქართული ოცნების” ხელისუფლების პირობებში?
– ერთი მხრივ არის მნიშვნელოვანი გაუმჯობესება, ვგულისხმობ იმას, რომ უარესი არ ხდება. თანდათან შეწყდა რუსეთის მთავრობის გამაღიზიანებელი განცხადებები. მაგალითად, თავდაცვის ყოფილი მინისტრები ალასანია და ხიდაშელი, რომლებიც არ იყვნენ პარტია “ქართული ოცნების” წევრები, აკეთებდნენ განცხადებებს ნატოსთან, თუ იარაღის შესყიდვასთან დაკავშირებით, რომელ განცხადებებსაც შემდეგ უცხოელები დიდი გაღიზიანებით უარყოფდნენ. თითოეულ ასეთ განცხადებას, რუსეთის ხელისუფლება უპასუხოდ არ ტოვებდა და საკმაოდ აგრესიულად პასუხობდნენ.
ესეც კი შეწყდა. იმავდროულად ნაყოფიერად მუშაობს ქართულ-რუსული მოლაპარაკებების აბაშიძე-კარასინის ფორმატი, იმდენად, რამდენადაც ეს ფორმატი არის მკაცრად განსაზღვრული. არ განიხილება პოლიტიკური საკითხები, მხოლოდ ეკონომიკურ, სოციალურ, კულტურულ და სხვა საკითხებზე მართავენ მოლაპარაკებებს. ასევე, იმატა ტურისტების ნაკადმა, პროდუქცია გავიდა და ექსპორტში არის ზრდა, ძირითადად ისევ რუსეთის ბაზრის ხარჯზე. ეს ძალიან დიდი რამეა.
გვახსოვს პერიოდი, როდესაც რუსეთი იმუქრებოდა სანქციებით. როდესაც გავრცელდა ინფორმაცია, რომ თითქოს საქართველო რუსეთის წინააღმდეგ ევროკავშირის სანქციებს შეუერთდა, მაშინვე, დროულად იმუშავა “კარასინი-აბაშიძის” ფორმატმა და მდგომარეობა განიმუხტა.
მიუხედავად ამისა, ჩიხური ვითარება მაინც ნარჩუნდება და არავითარი საშუალება, რომ დაიწყოს ლაპარაკი აფხაზეთთან და ჩვენ ოსეთთან დაკავშირებით, რომ რუსეთმა უკან წაიღოს თავისი გადაწყვეტილება ამ რეგიონების დამოუკიდებლად ცნობის შესახებ, რომ გაიყვანოს ბაზები და მრავალი სხვა, ეს არც კი დაწყებულა და ვერც დაიწყებოდა. გაეროს უშიშროების საბჭოს წევრი, ვეტოს უფლების მქონე რუსეთის, მთელი თერმობირთვული არსენალით შეიარაღებული, არც კი აპირებს ვინმესთან, თუნდაც აშშ და მთელი ნატო იყოს, მსგავს საკითხებზე საერთოდ საუბარს, მით უმეტეს არ აპირებს ამ ისტორიულ ეტაპზე გააუქმოს თავისი გადაწყვეტილება. უნდა ვიყოთ რეალისტები და გვესმოდეს, რომ დიალოგი აუცილებელია.
ნატოს გენერალურმა მდივანმა რასმუსენმა და სხვებმა არაერთხელ აღნიშნეს, რომ საქართველომ უზარმაზარი ნაბიჯი გადადგა დასავლეთისკენ და ნატოსკენ სწორედ იმით, რომ დაიწყო პრაგმატული პოლიტიკა რუსეთის მიმართ და ცდილობს დიალოგიც კი ჰქონდეს.
ასე დააფასა დასავლეთმა საქართველოს ხელისუფლების მუშაობა. შესაბამისად თანამშრომლობა ნატოსთან მნიშვნელოვნად გაიზარდა, საქართველომ ისეთ შეთანხმებებს მოაწერა ხელი, რაც ექს-პრეზიდენტ სააკაშვილის დროს წარმოუდგენელიც კი იყო…ამას ხედავს ევროპა, რომ საქართველოს ხელისუფლება არ ცდილობს სააკაშვილის მსგავსად, რუსეთის ხელისუფლების გაღიზიანებას, მაგრამ, არც თავის ეროვნულ ინტერესებს თმობს.
მე მწვავედ და რეგულარულად ვაკრიტიკებ ჩვენს ხელისუფლების უნიათობას მრავალი მიმართულებით და ყოველთვის ვასაბუთებ ჩემს კრიტიკას, მაგრამ ამ შემთხვევაში ვადასტურებ, რომ მთავრობა იმაზე მეტს ვერ გააკეთებდა, რაც შეძლეს. თუმცა, გაცილებით მეტის გაკეთება შეეძლოთ “ოკუპაციის შესახებ კანონის” გადახედვისა და აფხაზებისა და ჩვენი ოსების მიმართ “ღია კარის” პოლიტიკის გატარების თვალსაზრისით. ამ შემთხვევაში მათი უნიათობა და პოლიტიკური ნებისყოფის არქონა სრული ფორმატით გამოვლინდა. “პატრიოტთა ალიანსის” მცდელობებს აფასებენ ხოლმე ნეგატიურად, რადგან შურთ, რომ თვითონ ვერ გაბედეს რუსეთთან პარლამენტების დონეზე კონტაქტების დამყარება.
– თქვენ ისაუბრეთ აბაშიძე-კარასინის ფორმატის დადებით მხარეებზე. არსებობს თუ არა ამ ფორმატის გაფართოების საჭიროება?
– ამ ფორმატის გაფართოების შესაძლებლობა არ არსებობს. ეს ფორმატი არსებობს იმდენად, რამდენადაც ორივე მხარე მკაცრად იცავს თავიდანვე დათქმულ საზღვრებს, ამიტომ პროვოკაცია იყო ზოგიერთი ვაიპოლიტიკოსის მხრიდან გაკეთებული განცხადებები, რომ ფორმატი, სადაც ვერ წყდება პოლიტიკური საკითხები, უნდა გაუქმდეს. ამ დროს, ჟენევის ფორმატზე არ იღებდნენ ხმას, სადაც წესით უნდა იყოს ლაპარაკი სწორედ პოლიტიკაზე. ეს ფორმატი ეფექტიანია მხოლოდ იმის გამო, რომ არსებობს ნდობა. ზურაბ აბაშიძეს კარგად იცნობენ, ის ელჩი იყო რუსეთში და სხვათა შორის ნატოში, მას ენდობა ბრიუსელიც და მოსკოვიც, ამ შემთხვევაში ეს არის იდეალურად შერჩეული კანდიდატურა, იმათგან განსხვავებით, ვინც შემთხვევით მოხვდა მაღალ თანამდებობაზე, “ოცნების” ხელისუფლების პირობებში. ეს ფორმატი ზუსტად იმ მოცემულობაში მოქმედებს, რა მოცემულობაც შეიძლება ქონდეს, ამ ისტორიულ ეტაპზე.
– რას წარმოადგენს რუსეთისთვის საქართველო და საქართველოსთვის რუსეთი?
– ამ ისტორიულ ეტაპზე, ისეთი პატარა ქვეყნისთვის, როგორიც საქართველოა, რუსეთი წარმოადგენს უზარმაზარ ქვეყანას, რომელსაც აქვს უზარმაზარი ტერიტორია. რაც მთავარია, მსოფლიოში არ არის ძალა, რომელსაც შეუძლია ზემოქმედება მოახდინოს რუსეთის ხელისუფლებაზე და შეაცვლევინოს მას გადაწყვეტილებები. ბევრ ქართველს, ბევრი სიყვარულიც უნახავს რუსეთში კონკრეტული ადამიანების მხრიდან. მოსკოვი დღესაც მეორე ქალაქია მსოფლიოში ქართული მოსახლეობის ოდენობით. შემთხვევითი არ არის, რომ სამუშაოს საძებნელად ქართველები, კვლავ რუსეთში მიდიან და ძირითადად იქიდან მოდის ფულადი გზავნილების უდიდესი ნაწილი, ეს არის რთული სინამდვილე. ამ პირობებში ვინატრებდი, რომ საქართველოს ჰყავდეს ისეთი ხელისუფლება, რომელიც, როგორც აწგარდაცვლილი ექს-პრეზიდენტი ედუარდ შევარდნაძე იტყოდა, ფილიგრანულ პოლიტიკას გაატარებს, რომ გადავარჩინოთ ჩვენი სუვერენიტეტი და გამოვიდეთ იმ დემოგრაფიული კატასტროფიდან, რომელშიც საქართველო ამჟამად იმყოფება.
– სახელმწიფოთაშორისი ურთიერთობების გაუმჯობესების პერსპექტივას თუ ხედავთ?
– ვხედავ, მაგრამ ისევ და ისევ აბაშიძე-კარასინის ფორმატის ჩარჩოებში და პარლამენტებსა და ხელოვნების ცნობილ მუშაკებს შორის პირადი კონტაქტებით, ურთიერთობით. რუსეთიდან ხელოვანი ადამიანების ჩამოყვანითა და ტურიზმის მაქსიმალურად გაფართოებით. ბოლო წლებში ხშირად ვხვდები რუს ტურისტებს, რომლებიც აღფრთოვანებულები არიან და არ მალავდნენ, რომ მსგავსს არაფერს ელოდნენ საქართველოში, დაწყებული იმით, რომ საქართველოს საბაჟო- გამშვებ პუნქტზე 3 წუთში წყდება ყველაფერი და სთავაზობენ მომსახურებას, არ აკლებენ პატივისცემას. ამ მხრივ დეპუტატები არ არიან შეზღუდულები, რომ სამოქალაქო ურთიერთობები დაამყარონ რუს კოლეგებთან.
– ჟენევის მოლაპარაკებები ახსენეთ, თქვენი აზრით, რა უშლის ხელს მხარეებს შორის კომპრომისის მიღწევას?
– საკმარისია ქართულმა დელეგაციამ გარკვეულ პრობლემებზე დაიწყოს საუბარი, რომ რუსეთის დელეგაციის პასუხი არის ერთი და იგივე. უნდა გვესმოდეს, რომ რუსეთის ხელისუფლებას არ უღირს, თუნდაც ჩრდილოეთ კავკასიის ხალხების, თუ მთლიანად რუსეთის მოსახლეობის თვალში, გარკვეული შეღავათი გაუწიოს საქართველოს, იმის ხარჯზე, რომ შეცვალოს თავისი პოლიტიკა აფხაზეთისა და ე.წ სამხრეთ ოსეთის მიმართ. ჟენევის ფორმატსაც შეზღუდული ჩარჩოები აქვს, თუმცა, ეს ბევრად სჯობს იმას, რომ საერთოდ არ იყოს კონტაქტები უსაფრთხოების თვალსაზრისით.
– როგორ გესახებათ ტვირთების ერთობლივად კონტროლის შესახებ შეთანხმების პერსპექტივა?
– რომელ ტვირთებზეა საუბარი, რა მოძრაობს? ფორმალურად შვეიცარული ფირმა, რომ დააყენეს, როგორც შუამავალი რგოლი. ზუგდიდთან და გორთან მოწყობილმა საბაჟომ რა უნდა დააფიქსიროს. მაგრამ პოლიტიკური დატვირთვა და ხმაური ამას უსათუოდ მოჰყვება. შეთანხმებას ხელი 2011 წელს მოეწერა და ჯერ სააკაშვილის დროს ერთი წელი არაფერი გაკეთებულა და ახლა, 6 წელია გასული და ჯერ კიდევ არ ამოქმედებულა.
თავის დროზე სააკაშვილმა ნამდვილი სახელმწიფო ღალატი ჩაიდინა, როდესაც თვითონ აიტეხა საბაჟო-გამშვები პუნქტების საკითხი. მას დასავლეთში გასაგებად უთხრეს, რომ ამით ქვეყანა თვითდაშლისკენ მიდიოდა. 130 ქვეყანას შორის, ერთადერთი საქართველო იყო, რომელიც ეწინააღმდეგებოდა ვმო-ში რუსეთის გაწევრიანებას და ასეთ პირობებში, ისევ ქართველებმა გამოიგონეს ეს ფორმატი, რომ ზუგდიდთან და გორთან გახსნილიყო საბაჟო პუნქტები. მაშინ, რუსეთის წარმომადგენელი იცინოდა, – “საქართველომ თვითონ სცნო საზღვრებიო”.
სააკაშვილმა კი თავისი ქმედება დიდ გამარჯვებად მონათლა, მაგრამ ეს არის დიდი ღალატი. მან ქვეყანა შეიყვანა ჩიხში. ბოლოს ობამამ უთხრა სააკაშვილს, რომ თეთრ სახლში იმ შემთხვევაში მიიღებდა, თუ მხარს დაუჭერდა რუსეთის ვმო-ში შესვლას. ეს განახორციელა და ჩამოართვა ხელი ობამას. დღევანდელი ხელისუფლება არ ზრუნავს იმაზე, რომ თუნდაც, ეს აუხსნას ხალხს, რა იყო მაშინ ჩადებული და რა დღეში ვართ დღეს.
– “პატრიოტთა ალიანსის” ლიდერები რუსეთთან სრულფასოვანი პოლიტიკური ურთიერთობის აღდგენას მოითხოვენ, არსებობს მოსახლეობაში რუსეთთან პოლიტიკური დიალოგის გამართვის მოთხოვნილება?
– 2008 წლის აგვიტოს ომის შემდეგომ, 2011 წელს ჩატარებულმა გამოკითხვებმა დაადასტურა, რომ მოსახლეობის უმეტესობა ითხოვდა რუსეთთან ნორმალური კეთილმეზობლური ურთიერთობების წარმოებას. მახსოვს, ამან უცხოელები გააოცა.
მოსახლეობის წინაშე დგას პრობლემა, როგორმე გაიტანოს თავი, გამოკვებოს თავისი ოჯახი. მოსახლეობის დიდ ნაწილს ოჯახის რომელიმე წევრი, ან ნათესავი მაინც ჰყავს რუსეთში, რომლებიც მუშაობენ და იქიდან გზავნიან ფულს. სააკაშვილის მთავრობის დროს, უკვე ომის შემდგომაც, უდიდესი რიგები დგებოდა რუსეთის ყოფილ საელჩოსთან. ესენი იყვნენ ადამიანები, რომლებსაც სხვა გზა უბრალოდ არ ჰქონდათ, შეეძლოთ ენის ცოდნის, თუ ძველი კონტაქტების წყალობით გაცილებით ადვილად ეპოვათ მეტ-ნაკლებად ღირსეული სამუშაო რუსეთში და აქ დარჩენილი ოჯახის წევრები შეენახათ.
უძლიერეს ეკონომიკურ ფაქტორს ემატება მრავალწლიანი კულტურული ურთიერთობები. გაიხსენეთ, სააკაშვილის შიზოფრენიული მოთხოვნები, რომ რუსული სიმღერები არ ყოფილიყო რესტორნებში თუ სამარშრუტო ტაქსებში და ა.შ. რაც შეეხება ყოვლისმომცველ დიალოგს, სხვანაირად უბრალოდ არ შეიძლება, მაგრამ ეს არის ძალიან რთული საქმე.
– ცალკეული ქართველი პოლიტიკოსების მოსკოვში ვიზიტები მოახდენენ თუ არა გავლენას სახელმწიფოთაშორისი ურთიერთობების დინამიკაზე?
– მთლიანობაში ასეთ ვიზიტებს დადებითად ვაფასებ. იმ შემთხვევაში თუ ჩვენი ფილიგრანული ტექნიკა არ დაირღვევა, კონკრეტული საკითხებით, კეთილი ურთიერთობებით უფრო მეტის მიღწევა შეიძლება, ვიდრე დაპირისპირებითა და ბრალდებებით, როგორი სამართლიანიც არ უნდა იყოს ისინი. დასავლეთი ხომ მუდმივად გვახსენებს, – თუ გააღიზიანებთ რუსეთს, ჩვენც კი ვერ დაგეხმარებითო. ჩვენს საზოგადოებას ხშირად ახასიათებს ჭარბი მოლოდინი, – მიდიან მოსკოვში და მოილაპარაკებენო. კი ბატონო, ისაუბრებენ, მაგრამ ტექნიკურ საკითხებზე, მაგრამ არა იმ გლობალურზე, რაც ჩვენ გვსურს. ერთი-ორი შეხვედრით ვერ მოგვარდება რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობა.
ესაუბრა შორენა პაპაშვილი
