საქართველოში მიმდინარე შიდაპოლიტიკური პროცესები, 2024 წლის 26 ოქტომბრის საპარლამენტო არჩევნების შედეგებით უკმაყოფილო ოპოზიციის და დასავლელი პოლიტიკოსების მრავალრიცხოვანი მხარდაჭერის შედეგად სამოქალაქო საზოგადოების ნაწილის პროტესტს შეუძლებელია გავლენა არ მოეხდინა ქვეყნის ეკონომიკურ მდგომარეობაზე, რომელშიც გარკვეული უარყოფითი ტენდენციები გამოიკვეთა. ჯორჯიასტატის ცნობით, პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების შემცირება დაფიქსირდა, თუმცა ეს მხოლოდ მიმდინარე წლის მესამე კვარტლის მონაცემებია. ეროვნულმა ვალუტამ, რომელიც დიდი ხნის განმავლობაში 1-2,7 ლარზე იყო შენარჩუნებული, გაუფასურება დაიწყო. სასტუმროებისა და ტურისტული კომპანიების მფლობელებმა ადრე დაჯავშნილი ნომრების და ტურების გაუქმების შესახებ განაცხადეს. დღევანდელი ხელისუფლება, რომელიც ცდილობს ძალაუფლების პოლიტიკური სადავეები შეინარჩუნოს, ერთდროულად იძულებულია უპასუხოს ეკონომიკის ცალკეულ სექტორებში კლებას და მიიღოს შესაბამისი ზომები. იმ პირობებში, როდესაც ბიზნესის ზოგიერთმა წარმომადგენელმა მხარი დაუჭირა მომიტინგეებს და შეუერთდა მათ მოთხოვნებს, ოპოზიციის ლიდერებმა დაიწყეს მასობრივი გაფიცვების მოწოდება, რაც ეკონომიკისთვის მძიმე ტვირთად და ხელისუფლებაზე ზეწოლის დამატებით ინსტრუმენტად გადაიქცევა, რათა ისინი თავიანთი დღის წესრიგით, მათი ოპონენტების კარნახით ამოქმედონ. საქართველოს ეკონომიკის მდგომარეობაზე, მასში გამოჩენილ ნეგატიურ ტენდენციებზე და უახლოესი მომავლის პროგნოზებზე Dalma News-თან ეკონომიკური ექსპერტი ნიკა შენგელია საუბრობს.
— როგორ დაახასიათებდით ქვეყნის ეკონომიკაში არსებულ ზოგად მდგომარეობას 10 დღეზე მეტი ხნის განმავლობაში მიმდინარე საპროტესტო აქციების ფონზე?
— მდგომარეობა არასახარბიელოა. პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები 55%-ით შემცირდა. ლარი სტაბილურად უფასურდება და ეროვნული ვალუტის სტაბილიზაციისთვის საჭიროა მზარდი თანხები. არ გამოვრიცხავ, რომ როდესაც 25 დეკემბერს ეროვნული ბანკის ინტერვენციების შესახებ მონაცემები გამოქვეყნდება, აღმოჩნდეს, რომ ლარის კურსის სტაბილიზაციაზე 200-230 მილიონი დოლარი დაიხარჯა. საქართველოს საერთაშორისო რეიტინგი (საერთაშორისო სარეიტინგო სააგენტო Fitch Ratings-ის მიხედვით) BB+-დან BB–მდე დაეცა. ეს არის ერთგვარი სიგნალი უცხოელი ინვესტორებისთვის, რომ ამ ქვეყანაში ყველაფერი კარგად არ მიდის.
— საქართველოს ეკონომიკის რომელი სექტორები დაზარალდა ყველაზე მეტად პოლიტიკური არასტაბილურობის გამო? ქუჩებში შესამჩნევად ნაკლები უცხოელი და ტურისტია…
— უპირველეს ყოვლისა, პოლიტიკური პროცესები შეეხო ჩვენი ეკონომიკის ძირითად სექტორს, რომელიც ბოლო წლებში ძალიან კარგად მუშაობდა – ეს არის სამშენებლო სექტორი. არაერთხელ მითქვამს ამ სექტორისთვის ყურადღების მიქცევის აუცილებლობაზე. ბინების მშენებლობის ტემპი ნელია, რადგან მთელი მშენებლობის მინიმუმ 50% დაფინანსდა უცხოელი ინვესტორების მიერ. თუ ადრე უცხოელები საქართველოში უძრავ ქონებაში თანხებს აქტიურად დებდნენ, ახლა, არასტაბილურობის ფონზე, ყველა ცდილობს ქვეყნიდან ფულის გატანას. თუ ასე გაგრძელდა, სამშენებლო სექტორის ტემპი კიდევ უფრო შენელდება ან შეჩერდება.
— პრობლემებზე საუბრობენ ტურიზმის სექტორის წარმომადგენლებიც…
— მართლაც, საახალწლო პერიოდისთვის ჯავშნების 70%-მდე გაუქმდა. ჩვენ კარგად ვიცით, რომ საახალწლო არდადეგებზე საქართველოში ბევრი ტურისტი იყო. უცხოელებს უყვართ ახალი წლის აღნიშვნა საქართველოში. აქ ყოველთვის ძალიან ლამაზია. ახლა კი ხელისუფლებამ შემოიღო აკრძალვა პიროტექნიკის გაყიდვაზე. ამ ღონისძიებებისა და სხვა მოვლენების, მათ შორის პოლიტიკური სიტუაციის შედეგად, ტურისტები იძულებულნი არიან გააუქმონ მოგზაურობები და გეგმები შეცვალონ.
— საპროტესტო აქციების ფონზე ოპოზიციის ლიდერებმა, განსაკუთრებით კი პოლიტიკაში გადასულმა ბიზნესმენებმა დაიწყეს საუბარი მეწარმეების მხრიდან ხელისუფლებაზე ზეწოლის აუცილებლობაზე. ერთ-ერთ ამ ინსტრუმენტს ეწოდა საყოველთაო გაფიცვა, რომელზედაც მოწოდებულნი არიან გარკვეული კერძო კომპანიების მფლობელები. როგორ იმოქმედებს ეს ყველაფერი ქვეყნის ეკონომიკაზე?
— ბიზნესს მოუწოდებენ არა მარტო გაფიცვის, არამედ ბიუჯეტში გადასახადების გადახდის შეწყვეტისკენ. გაჩნდა ბიზნესმენების ჯგუფი, რომლებიც სოლიდარობას უცხადებენ აქციის მონაწილეებს, საუბრობენ აქციის მონაწილეების მიმართ ძალადობის შეწყვეტის აუცილებლობაზე და მხარს უჭერენ მათ მოთხოვნებს. თუმცა ჯერჯერობით ყველაფერი მოწოდებების დონეზე რჩება.
— როგორია თქვენი პროგნოზი? რა ელის ეკონომიკას მომავალში პროტესტის ფონზე?
— თუ ასე გაგრძელდა და გამოსავალი არ მოიძებნა, მით უფრო რომ ჯერჯერობით არცერთი მხარე აპირებს დათმობაზე წასვლას, მაშინ ეკონომიკაში უარყოფითი ტენდენციები კიდევ უფრო გაძლიერდება. სამშენებლო სექტორი შეჩერდება. ლარის კურსი საკმაოდ ძლიერი წნეხის ქვეშ იქნება. სავალუტო რეზერვები შემცირდება. პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები კიდევ უფრო შემცირდება. მოვლენებს 20 დეკემბრამდე მივყვებით. თუ ევროკავშირი და სხვა დასავლური ქვეყნები შემოიღებენ დაპირებულ სანქციებს, თუნდაც არა მთელი მოსახლეობისთვის, არამედ ხელისუფლების უმაღლესი ეშელონებისთვის, მაშინ ეს, რა თქმა უნდა, უარყოფითად აისახება ჩვენს ეკონომიკაზე.
— დავუბრუნდეთ ლარის კურსს. ექსპერტთა ნაწილი საქართველოს ეროვნულ ბანკს უცხოური ვალუტის რეზერვების გაფლანგვაში ადანაშაულებს. როგორ ფიქრობთ, რამდენად სწორი იყო ეროვნული ბანკის პოლიტიკა პოსტსაარჩევნო პერიოდში?
— ზოგადად, უცხოური ვალუტის რეზერვების ხარჯვა არ არის საუკეთესო გამოსავალი, მაგრამ ჩვენს ეროვნულ ბანკს სხვა გზა უბრალოდ არ ჰქონდა. ასე რომ, ვფიქრობ, ეროვნული ბანკი ოპერატიულად და სწორად მოიქცა. ეს რომ არ გაეკეთებინა, ახლა ლარის კურსი ერთ აშშ. დოლართან მიმართებაში 3 ლარი იქნებოდა. ეროვნული ბანკის ინტერვენციების წყალობით, ის 2,8 ლარის ფარგლებში რჩებს. თუ ლარის კურსი 3 ლარამდე დაეცემოდა, ეს ნიშნავს ფასების ზრდას მთელ რიგ საკვებ პროდუქტებზე, სამომხმარებლო პროდუქტებზე და საწვავზე. ასე რომ, ამ ეტაპზე, ვფიქრობ, ეროვნული ბანკის ქმედება იყო სწორი ნაბიჯი.
— როგორ ფიქრობთ, როგორია ინფლაციის მოლოდინი?
— რაც შეეხება ინფლაციას, საქართველოში ინფლაცია პრაქტიკულად არ არის. ეს არ არის ისეთი ინფლაცია, რომელიც გამოწვეულია მონეტარული პოლიტიკით. ეს არის ბიზნესმენების მიერ გამოწვეული ინფლაცია მათი მოგების მარჟის ზომით. გულწრფელად რომ გითხრათ, ინფლაცია არ გვემუქრება, რადგან საქონელზე ფასები საქართველოში ისედაც ძალიან მაღალია და თუ ისინი კიდევ გაძვირდება, მაშინ უბრალოდ აღარავინ იყიდის. შესაბამისად, რაც არ უნდა მოხდეს საქართველოში, ინფლაცია იქნება მიზნობრივი დონის ფარგლებში, რომელიც ჩვენში 3%-ია. მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ფასები დაიკლებს. ფასები მაღალი დარჩება.
ესაუბრა ირინა ხაჩიძე
