კომუნიკაციების განვითარების ეროვნულმა კვლევითმა ინსტიტუტმა (NIIRK) 2022 წელს პოსტსაბჭოთა სივრცის ქვეყნების (გარდა ნაწილობრივ აღიარებული სახელმწიფოებისა) საკომუნიკაციო რეჟიმების ყოველწლიური მონიტორინგი ჩაატარა. შედეგების საფუძველზე შედგენილია მეზობელი ქვეყნების საკომუნიკაციო რეჟიმების კეთილგანწყობის რეიტინგი. 2022 წელს მეგობრული კომუნიკაციის რეჟიმების ჯგუფში შევიდა 8 ქვეყანა, შედარებით მეგობრული – 2 ქვეყანა და არამეგობრული – 4 ქვეყანა. შეფასება განხორციელდა 10 საკომუნიკაციო ჯგუფზე და 68 ინდიკატორზე. შეფასების მეთოდოლოგია შეიმუშავა NIIRK-მა.
რეიტინგის მიხედვით, პირველ ადგილზე გავიდა ბელორუსი. მეორე და მესამე ადგილები ყირგიზეთმა და უზბეკეთმა გაინაწილეს, მეოთხე ყაზახეთს ერგო. რაც შეეხება სომხეთს, ის რუსეთისთვის ყველაზე მეგობრული საკომუნიკაციო რეჟიმების ხუთეულში შევიდა.
კვლევის შედეგებთან დაკავშირებით, Dalma News-თან ინტერვიუში ისაუბრა მონიტორინგის ხელმძღვანელმა, კომუნიკაციების განვითარების ეროვნული კვლევითი ინსტიტუტის დირექტორის მოადგილემ, სოციოლოგიურ მეცნიერებათა დოქტორმა ვალენტინა კომლევამ.
— ქალბატონო, ვალენტინა, რა მიზანს ემსახურება აღნიშნული მონიტორინგი?
— ჩვენი ქვეყნის საკომუნიკაციო რეჟიმების მონიტორინგი არის სერიოზული კვლევა, რომელიც დაფუძნებულია მეცნიერულ მიდგომებზე, გადამოწმებულ მეთოდებსა და სანდო ინფორმაციაზე. კომუნიკაციის რეჟიმები არის პირობები და წესები, რომლებიც იქმნება ქვეყანაში შიდა და გარე კომუნიკაციებისთვის.
მეგობრულობის ხარისხი არ არის მხოლოდ რუსებისა და რუსეთის მიმართ დამოკიდებულება, არამედ ჩვენი კომუნიკაციის შესაძლებლობებისა და შეზღუდვების ფასი. ჩვენ ვაანალიზებთ არა მხოლოდ საგარეო პოლიტიკასა და ეკონომიკურ კომუნიკაციებს, არამედ მედია კომუნიკაციებს, კომუნიკაციებს განათლებაში, მეცნიერებაში, კულტურაში, ახალგაზრდულ ურთიერთობებში, რელიგიურ დიალოგში და სხვა. მეგობრულობა გულისხმობს ქვეყნებს შორის უპირატესად ორმხრივ კეთილგანწყობილ ურთიერთობას, რომელიც დაფუძნებულია ურთიერთპატივისცემაზე, მეგობრობისა და კეთილმეზობლობის პრინციპებზე, ურთიერთ ინტერესებსა და მშვიდობიანი თანაარსებობის ღირებულებებზე მრავალ პოლარულ სამყაროში.
— მუშაობის შედეგების მიხედვით რა დაასკვენით?
— მონიტორინგის შედეგებზე დაფუძნებული მნიშვნელოვანი დასკვნა არის ის, რომ რუსეთის „გაუქმება“ შეუძლებელია, რადგან თანამედროვე სამყარო რუსულ-ცენტრისტულია. ყველა ქვეყანა სწორედ რუსეთთან კომუნიკაციის წესებს ცვლის – ან ავითარებს, ან კრძალავს. ასევე ცოცხალია პოსტსაბჭოური კონცეფცია. ჯერ კიდევ ცოტა ხნის წინ ექსპერტებმა განაცხადეს, რომ ეს ტერმინი მოკვდა. არა, არ მომკვდარა. ფენომენი – “პოსტსაბჭოთა” კვლავაც არსებობს და გავლენას ახდენს ქვეყნების – ყოფილი სსრკ რესპუბლიკების პოლიტიკური და სოციალური ძალების გადაწყვეტილებებსა და ქმედებებზე. სწორედ „პოსტსაბჭოთა“ არის ამ ქვეყნების შიდა სიძლიერისა და საერთაშორისო სტატუსის განმსაზღვრელი ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორი. ისინი ან “პოსტსაბჭოთა მემკვიდრეობასთან” ბრძოლას აგრძელებენ და არამეგობრულების გაძლიერებით წამოჭრიან საკითხებს ხალხთა და მათი იდენტობის “ჩაგვრის”, “იძულებითი ანექსიის” შესახებ, ან ისინი „პოსტსაბჭოთაზე“ დაყრდნობით, საუბრობენ არსებულ ეროვნულ ეკონომიკურ კავშირებზე და უსაფრთხოების სისტემაზე, ინარჩუნებენ მეგობრულ კომუნიკაციებს და მიმართავენ ისტორიულ კავშირებს ახალი ეკონომიკური და სოციალური პროექტების განსახორციელებლად. ყოველ შემთხვევაში, „პოსტსაბჭოთა“ სსრკ-ს ყოფილი რესპუბლიკებისთვის კვლავაც მოაქვს სარგებელი და პოლიტიკური, იდეოლოგიური, ეკონომიკური დივიდენდები.
— სახელმწიფოებს შორის ურთიერთობის რა ასპექტები შეისწავლეთ, რომლებიც გავლენას ახდენს კომუნიკაციის რეჟიმების კეთილგანწყობაზე?
— 2022 წელს 173 უცხოელი ექსპერტი გამოვკითხეთ. ექსპერტების ნახევრის (50.7%) აზრით, მათი ქვეყნების საკომუნიკაციო რეჟიმები გარე აქტორების გავლენის ქვეშაა. უფრო მეტიც, ისინი რუსეთს განიხილავენ, როგორც მოწინააღმდეგე, კონკურენტი, საფრთხე და მტერი. ექსპერტთა ამ 50,7%-დან 12,3%-ს მიაჩნია, რომ მათი კომუნიკაციის რეჟიმი ასეთ გარე აქტორებზე მთლიანად არის დამოკიდებული, ხოლო 38,4% ფიქრობს, რომ ეს გავლენა ნაწილობრივია. როგორც 15,1%-მა განაცხადა, მათ ქვეყნებში კომუნიკაციის რეჟიმის ჩამოყალიბებაზე გარე აქტორები გავლენას არ ახდენენ. რუსეთის კონტექსტში 23,3%-მა აღნიშნა, რომ მათ ქვეყნებში კომუნიკაციის რეჟიმების ნორმები და წესები რუსულს შეესაბამება, კიდევ 11% ორიენტირებულია რუსეთზე. თებერვლის შუა რიცხვებში მონიტორინგის შედეგებზე დაფუძნებული ანგარიშის სრული ტექსტი NIIRK-ის ვებგვერდზე განთავსდება.
მონიტორინგის შედეგები შეგიძლიათ იხილოთ აქ.
უნდა აღინიშნოს, რომ კომუნიკაციების განვითარების ეროვნული კვლევითი ინსტიტუტი (NIIRK) წარმოადგენს ქვეყნებს შორის და კულტურათაშორისი კომუნიკაციების ანალიზისა და პროგნოზირების მეთოდოლოგიის შემუშავების ცენტრს, ატარებს კვლევით, ინფორმაციულ, საგამომცემლო, საპროექტო მუშაობას მეგობრული, კეთილმეზობლური ურთიერთობების, სამეცნიერო დიპლომატიის, ქვეყნებისა და რეგიონების მდგრადი განვითარების საკითხებზე, შეიმუშავებს პროექტების დოკუმენტებს, რეკომენდაციებს ხელისუფლებისა და ადმინისტრაციისთვის რუსეთსა და უცხო ქვეყნებს შორის ურთიერთობების განვითარების სფეროში.
