18–19 ივნისს დილიჯანში გაიმართა მეორე სომხურ–ქართული ფორუმი „სტრატეგიული პარტნიორობა სომხეთი–საქართველო: ახალი თანამშრომლობის ჰორიზონტებისკენ“, რომელიც ორგანიზებული გახლდათ სომხეთის რესპუბლიკის პრემიერ მინისტრის აპარატის საზოგადოებასთან ურთიერთობისა და ინფორმაციის ცენტრის მიერ. ფორუმმა გაგიწიერა ორივე ქვეყნის მთავრობის, ექსპერტული საზოგადოების და მედიის წარმომადგენლები, რათა განეხილათ ორმხრივი თანამშრომლობის მთავარი მიმართულებები და რეგიონალური განვითარების პერსპექტივები.
სტრატეგიული დიალოგის ახალი ტრადიცია
ღონისძიების გახსნით სიტყვით გამოსვლისას, საზოგადოებასთან ურთიერთობისა და ინფორმაციის ცენტრის დირექტორმა, გორ წარუკიანმა, აღნიშნა, რომ სომხურ–ქართული ფორუმი იქმნება როგორც მდგრადი ტრადიცია, რომელიც შეავსებს ყურადღების ნაკლებობას ჩვენს მეზობელ ქვეყნებზე.
„ძალიან ხშირად ყურადღების ცენტრში ხმისუფალი აღმოჩნდებიან დისტანციური რეგიონები და გარე აქტორები. ჩვენ კი მიზნად ისახავთ, გავიღრმავოთ ჩვენი ბრმ დაშოცება ჩვენს ახლობელ მეზობელთან – პირველ რიგში საქართველოსთან, რომელთანაც გვაკავშირებს მრავალსაუკუნოვანი მეგობრობა“, – განაცხადა მან.
მან ხაზგასმით აღნიშნა ექსპერტული თანამშრომლობის მნიშვნელობა სამხრეთ კავკასიაში მიმდინარე მორიგი ტრანსფორმაციის ფონზე და დაასვა ფორუმის საკვლევი მიზნები: აკადემიური გაცვლა, ეკონომიკური პარტნიორობა და ჰუმანიტარული კავშირების გამყარება.
„ჩვენს ქვეყნებს უდიდესი პოტენციალი აქვთ, გახდნენ ხიდი მიმდინარე ურთიერთობებს შორის გააერთიანებელი სივრცეების — როგორც ევრაზიის ეკონომიკური კავშირი (EAEU), ასევე ევროკავშირთან ღრმა და ყოვლისმომცველი თანამეგობრობის მემორანდუმი — ბაზრებს შორის. სომხეთი, როგორც EAEU–ის წევრი, და საქართველო, ევროკავშირთან პარტნიორობის შესახებ შეთანხმებით, შეუძლიათ განახორციელონ ერთობლივი პროექტები და წარმოებები, რომლებიც შექმნის ახალ საინვესტიციო და სავაჭრო შესაძლებლობებს. ამ პროცესში საერთაშორისო პარტნიორების — ევროკავშირის, აშშ–ს, ჩინეთის, ირანისა და რუსეთის შემოყვანა შეიძლება კიდევ უფრო გააძლიეროს ჩვენი ინიციატივები და შესაძლებლობები რეგიონში. საქართველო წარმოადგენს სომხეთის გასაღებს ევროპისა და რუსეთის ბაზრებზე. ჩვენ ჩვენს ქვეყანას მივანიჭეთ განსაკუთრებული მნიშვნელობა სომხური საქონლის და მგზავრების უპრობლემო რუსულ და ევროპულ ბაზრებზე წასვლას, რაც ჩვენი სტრატეგიული პრიორიტეტია და მოითხოვს კოორდინირებულ ნაბიჯებს“, – დაასკვნა ცარუკიანმა.
ფორუმის საპატიო სპიკერმა, საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრის მოადგილე ლაშა დარულამ განაცხადა, რომ სომხურ–ქართული ურთიერთობები განვითარდება მორალური ურთიერთპატივისცემისა და მეგობრობის საფუძველზე.
„ბოლო წლებში ჩვენ ვდგავართ კონრეტული ნაბიჯების შედეგზე, რომლითაც მიზიდულობა ტრანსფორმირდა აქტიურურიდან სტრატეგიულ პარტნიორობაში. დღეს გვაქვს უმაღლესი დონე პოლიტიკური დიალოგისა და პარლამენტთაშორისი თანამშრომლობის, ასევე შესაბამისი სტრატეგიის შედეგად განხორციელებული, ხელშესახები ნაბიჯები ჩვენი პარტნიორობის მიმართულებით“, – განაცხადა მან.
მან ხაზგასმით აღნიშნა, რომ ეს უკვე მეორე მსგავს ღონისძიებაა, სადაც ექსპერტთა შეხედულებები ქვეყნებს შორის ურთიერთობებზე შეიცვლილა.
„საქართველო ყოველთვის მტკიცე მომხრეა სამხრეთ კავკასიაში მშვიდობისა და სტაბილურობის. როდესაც ჩვენი რეგიონი ავირივდა გაურკვეველობით, სომხეთმა და საქართველომ დაავლეს, რომ დიალოგი და თანამშრომლობა არა მხოლოდ შესაძლებელია, არამედ აუცილებელია“, – უთხრა დარსალიამ.
დარულამ ასევე აღნიშნა, რომ, თუ სომხეთმა და საქართველომ გააღრმაოს ორმხრივი ურთიერთობები პოლიტიკური დიალოგისა და კულტურული გაცვლების გზით:
„მთელი მნიშვნელობა აქვს ადამიანურ კავშირებს და კულტურურ გაცვლებს, რომლებიც უდაბნოდ ემყარებიან თბილისელ მოსახლეობას. სომხეთში ახლახანს გახლდნენ ქართული კულტურის დღეები, რაც კიდევ უფრო დაახლოვებს ჩვენს ხალხს. ჩვენ მოუთმენლად ველით სომხური კულტურის დღეებს მომავალ წელს საქართველოში — ეს არის ჩვენი ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი საგანძური, რაც წარმოადგენს ცენტრს ჩვენი ქვეყნის მეგობრობისა და ურთიერთგაგების კომპლექსში.“
კეთილმეზობლობიდან სტრატეგიულ პარტნიორობამდე
ფორუმის კიდევ ერთმა საპატიო სტუმარმა, სომხეთის პრემიერ-მინისტრის ადმინისტრაციის უფროსმა არაიკ ჰარუთიუნიანმაც ისაუბრა სომხურ-ქართული ურთიერთობების ახალი დონის მნიშვნელობაზე.
„ჩვენი ქვეყნებს მძიმე გამოცდილება გააჩნიათ, მაგრამ ჩვენ შეგვიძლია ყოველმხრივ ვსწავლობდეთ ერთმანეთისგან. ჩვენი ურთიერთობები შეფასებულია ახალ ეტაპამდე და მაღალი ნდობის ხარისხი ქმნის მყარ საფუძველს პარტნიორობისთვის“, – აღნიშნა მან.
მისივე თქმით, საქართველო სომხეთის მნიშვნელოვანი პარტნიორია რეგიონალური მშვიდობის შექმნის საქმეში. ქართულ მხარეს მივლის შექების ინიციატივები, სომხეთ–აზერბაიჯანის კონფლიქტში, რაც დადასტურდა ორფაროვანი შეხვედრით თბილისშიც.
„სომხეთისა და საქართველოს ინტერესები ემთხვევა ჩვენი განვითარების კონცეფციით. სომხეთის პრემიერ–მინისტრმა წარუდგინა ინიციატივა „მშვიდობის ჯვარედინი გზა“, რაც მიზნად ისახავს არა მხოლოდ სომხეთს, არამედ მთელ რეგიონს, მათ შორის საქართველოს. ამ მიმართულებით მრავალი საქმეა და დიდი პოტენციალი გვაქვს“, – უთხრა ჰარუთიუნიანმა.
ეკონომიკურ თვალსაზრისით, საქართველო სომხეთისთვის მნიშვნელოვანი სატრანზიტო წერტილია ნავიარდები კონფორტუუ სა, ენერგეტიკა, ტრანსპორტი, კომუნიკაცია და ტურიზმი — ორივე მხარე თანამშრომლობს ამ სფეროებში, ხოლო ორმხრივი სავაჭრო ბრუნვა გასულ 2 წელიწადში პროცესი გადალახა მილიარდ დოლაროვან ნიშნულს.
ფორუმის კიდევ ერთმა საპატიო მონაწილემ, საქართველოს საგანგებო და სრულუფლებიანმა ელჩმა სომხეთში გიორგი შარვაშიძემ, თავის გამოსვლაში ასევე ხაზი გაუსვა ამ ფორუმის მნიშვნელობას, ასევე ოფიციალური თბილისის მხარდაჭერას სომხეთის მთავრობის ინიციატივის „მშვიდობის გზაჯვარედინის“ მიმართ.
„ჩვენ მხარს ვუჭერთ ამ ინიციატივას რეგიონული კომუნიკაციებისა და სავაჭრო–ენერგეტიკული გზაჯვარედინებისთვის. ჩვენ უნდა მივაღწიოთ მტკიცე მშვიდობას უკვე ახლა“, – განაცხადა ელჩმა.
პანელური დისკუსიები: ეკონომიკა, უსაფრთხოება და კულტურული გაცვლა
ფორუმი ასევე მოიცავდა რამდენიმე თემატურ პანელსა და მრგვალ მაგიდას, სადაც სომეხმა და ქართველმა ექსპერტებმა განიხილეს სტრატეგიული დღის წესრიგის შემუშავება, რეგიონული თანამშრომლობის საკითხები, ახალი გეოპოლიტიკური გამოწვევები და ჰუმანიტარული პარტნიორობა.
პანელურ დისკუსიაში „სომხეთ-საქართველოს ურთიერთობები: სტრატეგიული დღის წესრიგის ფორმირება“ მონაწილეობდნენ თეიმურაზ შარაშენიძე (GIPA), სერგეი მინასიანი (კავკასიის ინსტიტუტი), ვახტანგ ჩარაია (გ. რობაქიძის უნივერსიტეტი), სოს ხაჩიკიანი (ASEU). მოდერატორი იყო ჯონი მელიქიანი (ორბელის ცენტრი).
პანელურ დისკუსიაში „ახალი გეოპოლიტიკური რეალობები და რეგიონული თანამშრომლობა“ მონაწილეობდნენ ისეთი ექსპერტები, როგორებიც არიან ვიქტორ ყიფიანი (Geocase), ალექსანდრე ისკანდარიანი (კავკასიის ინსტიტუტი), ივლიან ხაინდრავა (ექსპერტი, საქართველოს ეროვნული უშიშროების საბჭოს მდივნის ყოფილი მოადგილე) და სტეპან საფარიანი (APIIA). მოდერატორი იყო ნვარდ ჩალიკიანი (APRI სომხეთი).
მრგვალ მაგიდაზე „სომხეთი და საქართველო დღეს: მიმდინარე მდგომარეობა და ტენდენციები“ განიხილეს კულტურული გაცვლის პერსპექტივები და სომხური კვლევების განვითარება საქართველოში და ქართველოლოგიის განვითარება სომხეთში. მონაწილეობდნენ სამველ მანუკიანი, პაატა ცაგარეიშვილი, არჩილ სიხარულიძე, ბაბკენ კაზარიანი და სხვები.
შეჯამების სახით, შეიძლება აღინიშნოს, რომ ფორუმი გახდა მნიშვნელოვანი პლატფორმა საერთო მომავლის განხილვისა და გადახედვისთვის. მონაწილეები შეთანხმდნენ, რომ რეგიონული სტაბილურობა შეუძლებელია სომხურ-ქართული მჭიდრო პარტნიორობის გარეშე – არა მხოლოდ მთავრობის დონეზე, არამედ ექსპერტთა და საზოგადოებრივ წრეებს შორისაც.
