საქართველოს პარლამენტი განიხილავს კანონპროექტს, რომელიც ითვალისწინებს ცვლილებებს “მაუწყებლობის შესახებ” კანონში და კრძალავს უცხოური დაფინანსების მიღებას ქვეყანაში მოქმედი მედიისთვის. ინიციატივა წარმოდგენილია ფრაქცია “ქართული ოცნების” მიერ და ითვალისწინებს, რომ მაუწყებლებს აღარ ექნებათ უფლება მიიღონ ფულადი სახსრები ან სხვა მატერიალური სარგებელი “უცხოური ძალისგან”.
ეს ცვლილებები უკვე გახდა ფართო განხილვის საგანი როგორც ქვეყნის შიგნით, ისე მის ფარგლებს გარეთ. ოპოზიცია და საერთაშორისო პარტნიორები მიიჩნევენ, რომ ეს კანონპროექტი მნიშვნელოვნად ზღუდავს პრესის თავისუფლებას.
ხელისუფლების არგუმენტები და ოპოზიციისა და სამოქალაქო საზოგადოების რეაქცია
საქართველოს პარლამენტის თავმჯდომარე შალვა პაპუაშვილი აცხადებს, რომ მედიის უცხოური დაფინანსების აკრძალვა მიზნად ისახავს ქვეყანაში შიდა პოლიტიკურ პროცესებზე, მათ შორის საპარლამენტო არჩევნებზე, უკანონო გავლენის აღკვეთას. მისი თქმით, ოპოზიციის კრიტიკული რეაქცია მიუთითებს იმაზე, რომ ზოგიერთი პოლიტიკური პარტია მანამდე უცხოურ ფინანსურ მხარდაჭერას იღებდა.
„თუ გავითვალისწინებთ რადიკალური ოპოზიციის რეაქციას უცხოური დაფინანსების აკრძალვაზე, ჩანს, რომ მათი პარტიები უცხოეთიდან სარგებელს იღებდნენ ამ გზითაც”, – განაცხადა პაპუაშვილმა.
პარლამენტის თავმჯდომარის თქმით, აქამდე საჯაროდ არ გაჟღერებულა ინფორმაცია, რომ „გვარამიას, ხაზარაძისა და კეზერაშვილის პარტიული პროპაგანდისტული ინსტრუმენტები ფინანსდებოდა უცხოური მთავრობების მიერ“.
ოპოზიციური პარტიები და ე.წ. დამოუკიდებელი მედია მიიჩნევენ, რომ ახალი ცვლილებები მნიშვნელოვნად ასუსტებს დამოუკიდებელ ჟურნალისტიკას. ოპოზიციის ლიდერების აზრით, ფინანსური შეზღუდვები საფრთხეს შეუქმნის კრიტიკულად განწყობილი მედიის, მათ შორის „მთავარი არხის“, „ტვ პირველის“ და „ტვ ფორმულას“ არსებობას.
აღსანიშნავია, რომ ერთ-ერთი მსხვილი ოპოზიციური პარტიის, „ცვლილებათა კოალიციის“ ლიდერი ნიკა გვარამია 2019 წელს დაარსებული ტელეკომპანია „მთავარი არხის“ თანადამფუძნებელია. 2024 წელს მან უარი თქვა გენერალური დირექტორის თანამდებობაზე და პოლიტიკაში გადავიდა. რაც შეეხება მამუკა ხაზარაძეს, მისი პარტია „ლელო საქართველოსთვის“ ითვლება ოპოზიციური ტელეკომპანია „ტვ პირველის“ მთავარ მხარდამჭერად.
ამ ტელეკომპანიების წარმომადგენლები ფიქრობენ, რომ ხელისუფლების ეს ნაბიჯი „პრევენციული ქმედებაა“. მათი აზრით, მიზეზი ისაა, რომ ევროკავშირში გაჩნდა ინიციატივა, რომლის მიხედვითაც საქართველოს მთავრობისთვის განკუთვნილი 100 მილიონი ევრო შესაძლოა სამოქალაქო საზოგადოებისთვის გადაეცათ, რაც თეორიულად მედიის მხარდასაჭერადაც შეიძლებოდა გამოყენებულიყო. კრიტიკული მედიის წარმომადგენლები აცხადებენ, რომ „ბრიტანული სტანდარტის“ სახელით „ქართული ოცნება“ ცდილობს პოლიტიკური ცენზურის დამკვიდრებას.
ტელეკომპანია „ფორმულას“ გენერალური დირექტორის მოადგილე გიორგი თარგამაძე აცხადებს, რომ ეს გადაწყვეტილება ხელისუფლების მხრიდან „საბოლოო დარტყმაა“ კრიტიკული ტელეკომპანიების მიმართ, რომლებიც ისედაც რთულ მდგომარეობაში იმყოფებიან.
„ფაქტობრივად, კანონპროექტი მიზნად ისახავს ყველა იმ პოტენციური რესურსის განადგურებას, რომელიც მინიმალურად მაინც შეეძლო ამ არხების ფინანსური მხარდაჭერა კრიზისის პირობებში“, – აღნიშნა მან.
ტელეკომპანია „ტვ პირველის“ საინფორმაციო სამსახურის ხელმძღვანელმა ნოდარ მელაძემ კი დასძინა, რომ კანონის მიზანია „დაახშოს ის მედია, რომელსაც დონორებისგან დაფინანსების მიღების შესაძლებლობა აქვს კრიზისის დროს“.
ოპოზიციური ტელეკომპანია „ფორმულას“ ინფორმაციით, ევროკავშირში უკვე მიმდინარეობს კანონპროექტის ანალიზი და გამოხატავენ შეშფოთებას მისი შესაძლო შედეგების გამო.
„ჩვენი წინასწარი ანალიზი აჩვენებს, რომ შემოთავაზებული მკაცრი შეზღუდვები კიდევ უფრო შეამცირებს და შეზღუდავს დამოუკიდებელი მედიის ფუნქციონირების შესაძლებლობებს“, – ნათქვამია ევროკავშირის წარმომადგენლის ოფიციალურ კომენტარში.
გარდა ამისა, ევროკავშირში ელიან, რომ საქართველო, როგორც ევროკავშირის კანდიდატი ქვეყანა, დაიცავს სიტყვის თავისუფლებისა და დემოკრატიის პრინციპებს.
კანონპროექტი კრძალავს:
- უცხოური სუბიექტების მიერ მედიის პირდაპირ ან არაპირდაპირ დაფინანსებას;
- ეთერის დროისა და კონტენტის შეძენას უცხოური ორგანიზაციების მიერ;
- მაუწყებლებისთვის დაფინანსების მიღებას სოციალური რეკლამის ტრანსლაციის სანაცვლოდ;
- ჟურნალისტების მიერ საკუთარი მოსაზრების გამოხატვას სახელმწიფო და პოლიტიკურ მოვლენებზე;
- ფარული ჩანაწერების გაკეთებას და სატელეფონო საუბრის ჩაწერას რესპონდენტის წინასწარი თანხმობის გარეშე.
“უცხოურ ძალად” ითვლებიან:
- უცხო ქვეყნის სახელმწიფო ხელისუფლების სისტემაში შემავალი სუბიექტები;
- ფიზიკური პირები, რომლებიც საქართველოს მოქალაქეები არ არიან;
- საქართველოში არარეგისტრირებული იურიდიული პირები;
- ნებისმიერი ორგანიზაციული ფორმა (ფონდი, ასოციაცია, კორპორაცია, კავშირი და სხვა), რომელიც დაფუძნებულია უცხოური ან საერთაშორისო სამართლის საფუძველზე.
საქართველოს კანონმდებლობაში შემოთავაზებულმა ცვლილებებმა სერიოზული განხეთქილება გამოიწვია საზოგადოებაში. ხელისუფლება მიიჩნევს, რომ ეს ნაბიჯი აუცილებელია ეროვნული საინფორმაციო სივრცის დაცვისთვის, მაშინ როცა ოპოზიცია და საერთაშორისო ორგანიზაციები ცენზურის გაძლიერებასა და სიტყვის თავისუფლების შეზღუდვაზე საუბრობენ. საბოლოო გადაწყვეტილება კანონპროექტზე პარლამენტში სამი მოსმენის, პრეზიდენტის ხელმოწერისა და დოკუმენტის გამოქვეყნების შემდეგ მიიღება.
