მანგანუმის მოპოვება საქართველოში კვლავ საფრთხის ქვეშ აღმოჩნდა იმერეთის რეგიონის მაღაროელებისა და მოსახლეობის გაგრძელებული პროტესტების გამო. კომპანია „Georgian Manganese“-მა გამოაცხადა „შუქრუთის“ და „ყოროყნალის“ მაღაროების მუშაობის შეჩერების შესახებ, რამაც სერიოზული ეკონომიკური შედეგები გამოიწვია და საწარმოს შემდგომი ფუნქციონირება საკითხად აქცია. რამდენიმე წლის განმავლობაში გაჭიანურებული კონფლიქტი 2024 წელს კრიტიკულ წერტილს მიაღწია, როდესაც პროტესტის მონაწილეებმა მაღაროებთან მისასვლელი გზები დაბლოკეს და კომპანიას მისი ვალდებულებების შესრულება მოსთხოვეს, კერძოდ, კომპენსაციების გადახდა. შედეგად, კომპანია რთულ ფინანსურ მდგომარეობაში აღმოჩნდა და თავის თანამშრომლებს შემცირებული ხელფასის გადახდაც კი ვერ შეძლო.
კონფლიქტის ქრონოლოგია: როგორ დაიწყო კრიზისი
სოფელ შუქრუთის მოსახლეობასა და კომპანია „Georgian Manganese“-ს შორის კონფლიქტს ხანგრძლივი ისტორია აქვს. 2019 წელს მოსახლეობამ პროტესტის აქციები დაიწყო და განაცხადა, რომ მანგანუმის მოპოვებამ გამოიწვია ეკოლოგიური სიტუაციის გაუარესება, მათი სახლების დაზიანება და სიცოცხლის დონის დაქვეითება. მათ მოითხოვეს კომპანიისგან ზიანის ანაზღაურება და მათ მოთხოვნებამდე სამუშაოების შეჩერება.
2020 წელს კომპანიამ და პროტესტის მონაწილეებმა შეთანხმებას მიაღწიეს: ხელი მოეწერა მემორანდუმს, რომლის მიხედვითაც „Georgian Manganese“ ვალდებულდა 280 ოჯახს 25 მილიონი ლარის ოდენობის კომპენსაცია გადაეხადა. სანაცვლოდ, მოსახლეობამ უნდა უზრუნველყო კომპანიისთვის შუქრუთის რაიონში სასარგებლო წიაღისეულის მოპოვების შეუფერხებლად განხორციელების შესაძლებლობა.
თუმცა, 2021 წელს რამდენიმე ოჯახმა კვლავ მოაწყო პროტესტი და მოითხოვა გადახდების ვადაზე ადრე მიღება. კონფლიქტის შემდგომი ესკალაციის თავიდან ასაცილებლად, კომპანიამ დათმობები გააკეთა და დამატებით 13 მილიონი ლარი წინასწარ გადაიხადა. მიუხედავად ამისა, კონფლიქტი არ მოგვარდა.
2024 წელს სიტუაცია კვლავ გამწვავდა: კომპანიის ინფორმაციით, მოსახლეობის ჯგუფმა ახალი აქცია მოაწყო და „შუქრუთის“ და „ყოროყნალის“ მაღაროები დაბლოკა. მათ მოითხოვეს კომპენსაციების განმეორებითი გადახდა, თუმცა „Georgian Manganese“-ის განცხადებით, მათ უკვე მიიღეს სრული გადასახადები მემორანდუმის შესაბამისად. ამ მოქმედებებმა გამოიწვია წარმოების პროცესის სრული შეჩერება, რამაც სერიოზული ფინანსური დანაკარგები გამოიწვია.
კომპანიის ფინანსური კრიზისი და მისი მიზეზები
მაღაროების მუშაობის შეჩერებამ „Georgian Manganese“ ეკონომიკურ კრიზისთან დააპირისპირა. 2024 წლის ნოემბრიდან კომპანია იძულებული გახდა დროებითი მართვის რეჟიმზე გადასულიყო, რომლის დროსაც თანამშრომლებს მხოლოდ ხელფასის 60% უხდიდნენ. თუმცა, 2025 წლის თებერვალში ფინანსური რესურსების ნაკლებობის გამო გადასახადები სრულად შეჩერდა.
ძირითადი ფაქტორები, რამაც ფინანსური კრიზისი გამოიწვია:
- შრომის ანაზღაურების ფონდის მუდმივი ზრდა: 2019-2024 წლებში ის 3 მილიონი ლარიდან გაიზარდა 8,5 მილიონ ლარამდე თვეში.
- მოპოვების ღირებულების ზრდა: თუ 2019 წელს 1 ტონა კონცენტრატის მოპოვების ღირებულება 93 დოლარი იყო, 2024 წელს ის 245 დოლარამდე გაიზარდა.
- მანგანუმის კონცენტრატის მსოფლიო ფასების დაცემა.
- სესხის მიღების შეზღუდული შესაძლებლობები: ბანკებმა კომპანიას ახალი სესხების მიცემაზე უარი განაცხადეს მისი წამგებიანობის გამო.
კრიზისის შედეგად, საწარმო რთულ მდგომარეობაში აღმოჩნდა. კომპანიამ განაცხადა, რომ იძულებული შეფერხების პერიოდში 82,6 მილიონი ლარი გადაიხადა ხელფასების სახით, ბანკების სესხების გამოყენებით, მაგრამ საბოლოოდ ფინანსური რეზერვები სრულად ამოიწურა.
პროტესტების ახალი ტალღა: მაღაროელებისა და ადგილობრივი მოსახლეობის მოთხოვნები
კომპანიის მიერ ხელფასების გადახდის შეჩერებამ ახალი პროტესტის აქცია გამოიწვია. ჭიათურის მაღაროების მუშები შუქრუთის მოსახლეობას შეუერთდნენ და მოითხოვეს ფინანსური ვალდებულებების შესრულება. პროტესტის მონაწილეებმა განაცხადეს, რომ „Georgian Manganese“ ვალდებულია გადახდების გაგრძელება, მიუხედავად ეკონომიკური სირთულეებისა.
პროტესტის მონაწილეთა ძირითადი მოთხოვნები:
- კომპანიის თანამშრომლებისთვის გადახდების სრული აღდგენა.
- შუქრუთის მოსახლეობისთვის ახალი კომპენსაციების გადახდა.
- კომპანიის მიერ რეგიონში საქმიანობის შეწყვეტა და მოპოვების უფლებების ახალ ინვესტორთან გადაცემა.
„Georgian Manganese“-ის ხელმძღვანელობა, თავის მხრივ, ამტკიცებს, რომ დამატებითი დაფინანსების გარეშე მოთხოვნების შესრულება შეუძლებელია, რომლის მოზიდვაც ვერ ხერხდება.
კონფლიქტის იურიდიული მხარე: ხელისუფლების რეაქცია
მაღაროების დაბლოკვასთან დაკავშირებულმა სიტუაციამ ყურადღება მიიპყრო სამართალდამცავი ორგანოების მიერ. 2024 წლის 31 ივლისს საქართველოს პროკურატურამ სამ პროტესტის მონაწილეს ბრალი წაუყენა სტატიის „ჯგუფური მოქმედებების ორგანიზება, რომელიც არღვევს საზოგადოებრივ წესრიგს“ თაობაზე. გამოძიების მონაცემებით, ეს პირები მონაწილეობდნენ მაღაროების შესასვლელებისა და ვენტილაციის სისტემების დაბლოკვაში, რითაც საწარმოს მუშაობას უშლიდნენ ხელს.
ბრალდებულები გათავისუფლებულნი იქნენ დაკავებიდან ქირის საფასურის გადახდის შემდეგ, მაგრამ გამოძიება გრძელდება. ხელისუფლება განიხილავს კონფლიქტის მოგვარების შესაძლო ღონისძიებებს, თუმცა ჯერ არ განხორციელებულა აქტიური ნაბიჯები მაღაროების მუშაობის აღსადგენად.
საქართველოს სამთო მრეწველობის მომავალი
კომპანია „Georgian Manganese“ საქართველოში მანგანუმის მოპოვების უდიდესი მწარმოებელია და ევროპის, აშშ-ის, რუსეთისა და სამხრეთ ამერიკის ქვეყნებში ფეროშენადნების ერთ-ერთი მთავარი ექსპორტიორი. თუმცა, ამჟამინდელი კრიზისი საფრთხის ქვეშ აყენებს არა მხოლოდ კომპანიის საქმიანობას, არამედ მთელს სასარგებლო წიაღისეულის მოპოვების სექტორს ქვეყანაში.
ამ დროისთვის არსებობს რამდენიმე შესაძლო სცენარი მოვლენების განვითარების:
- ახალი ინვესტორის ძიება. თუ „Georgian Manganese“ ვერ შეძლებს ფინანსური მდგომარეობის სტაბილიზაციას, შესაძლოა გამოჩნდეს ახალი კომპანია, რომელიც მზად იქნება რეგიონში მანგანუმის მოპოვებაში ინვესტიციის განხორციელებაზე.
- სახელმწიფოს ჩარევა. საქართველოს ხელისუფლებას შეუძლია სიტუაცია კონტროლის ქვეშ მოაქციო და შესთავაზოს ღონისძიებები კონფლიქტის მოგვარებისა და მაღაროების მუშაობის აღსადგენად.
- მაღაროების დახურვა. თუ დაფინანსება ვერ მოიძებნება და პროტესტები გაგრძელდება, მაღაროები შეიძლება საბოლოოდ დაიხუროს, რაც გამოიწვევს სამუშაო ადგილების დაკარგვას და რეგიონში ეკონომიკური ვარდნის შემდგომ გაღრმავებას.
ამ დროისთვის კონფლიქტის მოგვარება ღია საკითხად რჩება. კომპანია აგრძელებს ამტკიცებას, რომ პროტესტის მონაწილეებმა შეთანხმების პირობები დაარღვიეს და არასაფუძვლო გადახდებს მოითხოვენ. ამავდროულად, მაღაროელები და ადგილობრივი მოსახლეობა თავიანთ მართლზეობაზე დგანან და ამბობენ, რომ „Georgian Manganese“ ვალდებულია პასუხისმგებლობა იკისროს თავისი საქმიანობის შედეგებზე.
როგორ განვითარდება სიტუაცია შემდეგ, დამოკიდებულია იმაზე, მოახერხებენ თუ არა მხარეები კომპრომისის პოვნას. ამ დრომდე მანგანუმის მოპოვება საქართველოში კრიზისულ მდგომარეობაში რჩება, და ამ კონფლიქტის შედეგებმა შეიძლება გავლენა მოახდინოს არა მხოლოდ რეგიონის ეკონომიკაზე, არამედ მთელ ქვეყანაზე.
