სამი წლის წინ საქართველო იმ ქვეყნებს შორის აღმოჩნდა, სადაც რუსებისა და უკრაინელების ნაკადები მოედინებოდა. თუმცა, თუ დროთა განმავლობაში რუსული მოქალაქეების გარკვეული ნაწილი სხვადასხვა მიზეზის გამო სამშობლოში დაბრუნდა, უკრაინელები არ ჩქარობენ დაბრუნებას. ამდენად, თუ რუსები საქართველოში რელოკანტებად ითვლებიან, ბევრ უკრაინელს აქვს ლტოლვილის სტატუსი და მხარდაჭერა ოფიციალური თბილისისგან. თუმცა, ოფიციალური კიევის ქმედებებმა გავლენა იქონია ამ საკითხზე, რამაც უკრაინელების მდგომარეობა საქართველოში გაამწვავა, — ამას PolitRUS-ს პოლიტიკური ანალიტიკოსი ზაალ ანჯაფარიძე გვამცნობს.
— ბატონო ანჯაფარიძე, ვისი უფრო მეტია საქართველოში ჩამოსული — რუსების თუ უკრაინელების? როგორ შეიცვალა მათი რიცხვი 2022 წლის გაზაფხულიდან და შემოდგომიდან, როდესაც ორი დიდი ტალღა დაფიქსირდა? სად მიდიან საქართველოდან რუსეთისა და უკრაინის მოქალაქეები?
— რელოკანტების ზუსტი სტატისტიკა არ არსებობს, რაც მათი მობილურობითაა გამოწვეული. რუს რელოკანტებთან საუბრებიდან გავიგე, რომ ანტირუსული განწყობის გამო ისინი (საქართველოში) კომფორტულად არ გრძნობენ თავს, მიუხედავად იმისა, რომ მასობრივი და გაწელილი ანტირუსული აქციები აქ არ ტარდება. თუმცა, ამას ისინი, სავარაუდოდ, ყოველდღიურ დონეზე აღიქვამენ. სწორედ ამ მიზეზით, 2022-2023 წლებთან შედარებით, რუსი რელოკანტების რაოდენობა შესამჩნევად შემცირდა. ნაწილი მათგანი რუსეთში დაბრუნდა, ნაწილი კი სხვა ქვეყნებში გაემგზავრა.
უკრაინელებთან დაკავშირებით, ბოლო მონაცემებით, საქართველოში დაახლოებით 25,000 უკრაინელი ლტოლვილი ცხოვრობს, რომელთაც საქართველოს სახელმწიფო ეხმარება. თუმცა, საქართველოს მთავრობის 2024 წლის 2 აპრილის გადაწყვეტილებით, უკრაინის მოქალაქეებს ამიერიდან ვიზის გარეშე მხოლოდ 1 წლის განმავლობაში შეიძლება ყოფნა საქართველოში, როცა ადრე ეს ვადა 3 წელი იყო.
შესაძლოა, ეს გადაწყვეტილება უსაფრთხოების მოსაზრებებით იყო გამოწვეული, ან იყო საქართველოს მთავრობის პასუხი უკრაინის ხელისუფლების ბოლო არამეგობრული ნაბიჯების მიმართ.
2025 წლის მარტში ორგანიზაცია Arbeiter-Samariter-Bund Georgia-ს მიერ ჩატარებულმა გამოკითხვამ უკრაინიდან ლტოლვილებთან დაკავშირებით აჩვენა დაბალი ნდობა დაბრუნების მიმართ, მაშინაც კი, თუ მშვიდობის შეთანხმებას მიაღწევენ. გამოკითხვის 40%-მა თვლის, რომ სამშობლოში დაბრუნება საეჭვოა, 33% კი მას შესაძლებლად მიიჩნევს, ხოლო 27% ნეიტრალურ პოზიციაზეა, რაც მოხსენიებულთა გაურკვევლობას ასახავს უკრაინაში არსებულ პირობებთან და მათ პირად ვითარებასთან დაკავშირებით.
რყევადობის მაღალი მაჩვენებელი შეიძლება უსაფრთხოების, სტაბილურობისა და რესურსების ხელმისაწვდომობის პრობლემებით იყოს გამოწვეული (უკრაინაში). მაგრამ, მაინც, უკრაინელების სამშობლოში დაბრუნების მთავარი მოტივატორი ნათელი მშვიდობის შეთანხმება და სამხედრო მოქმედებების შეწყვეტა იქნება (77%).
ეს იმაზე მეტყველებს, რომ უსაფრთხოება კვლავ მთავარი წინაპირობაა რეპატრიაციისთვის. და ეს გასაგებია, რადგან ასეთ პირობებში მობილიზაციის ასაკის რელოკანტებისთვის ომში გაგზავნის რისკი ბევრად ნაკლები იქნება, ვიდრე ახლა. რაც შეეხება იმ საკითხს, თუ სად მიდიან უკრაინელი რელოკანტები საქართველოდან, დაუდასტურებელი ინფორმაციით, ისინი ძირითადად ცენტრალურ და აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნებში გადასახლდებიან.
— აგრძელებენ თუ არა უკრაინელები საქართველოში რუსეთის წინააღმდეგ აქციებისა და რუსი ტურისტების მიმართ პროვოცირების ორგანიზებას? როგორ რეაგირებს ამაზე ხელისუფლება და პოლიცია? იღებს თუ არა თბილისის მერია ზომებს, რათა შენების კედლებიდან უკრაინის დროშების გამოსახულებები და სხვადასხვა ექსტრემისტული წარწერები ამოიღონ?
— უკრაინაში სამხედრო მოქმედებების დაწყებიდან უკრაინელებმა საქართველოში მხოლოდ 2-3 ანტირუსული აქცია მოაწყვეს. არ მაქვს ინფორმაცია უკრაინელების მიერ რუს ტურისტებზე მოწყობილი პროვოკაციების შესახებ. ადრე მსგავს პროვოკაციებს მხოლოდ ქართული რადიკალური ჯგუფები აწყობდნენ.
თბილისის ქუჩებსა და შენობების კედლებზე დღემდე ბევრი უკრაინის დროშის გამოსახულება და ექსტრემისტული ხასიათის წარწერები ჩანს. მერია არ ჩქარობს მათ მოშორებას. თუმცა, რამდენიმე განსაკუთრებით ჰომოფობური წარწერა მაინც მოიხსნა.
— რომელ სფეროებში მუშაობენ რელოკანტები და რამდენად რთულია საქართველოში ოფიციალური სამუშაოს მოძებნა? რა დოკუმენტებია საჭირო და რა პროცედურები უნდა გაიაროს? რამდენად სურვილით იღებს ქართული ბიზნესი რუსეთისა და უკრაინის პასპორტის მქონე ადამიანებს სამუშაოზე? რა სანქციები ემუქრება არალეგალურად დასაქმებულ თანამშრომელს/რელოკანტს და დამსაქმებელს/ბიზნესმენს?
— ზემოთ ხსენებული გამოკითხვის მიხედვით, საქართველოში გადმოსული უკრაინელები რთულ სოციალურ-ეკონომიკურ პრობლემებს აწყდებიან, და მრავალი მათგანი კვლავ იბრძვის სისტემურ ეკონომიკურ და სოციალურ დაუცველობასთან.
საქართველოში ჩამოსული რუსების უმრავლესობას დაზოგვები ჰქონდა და, როგორც მათი გამოკითხვა აჩვენებს, თვლიდნენ, რომ დაზოგვები 6 თვეზე მეტ ხანს გაძლებდა.
ბოლო სამი წლის განმავლობაში საქართველოში რუსული კომპანიების რაოდენობა მნიშვნელოვნად გაიზარდა. 2024 წლის ივნისის მდგომარეობით, რუსეთის მოქალაქეები საქართველოში 37,400 კომპანიის მფლობელები იყვნენ (მათ შორის 494 მფლობელი ქართულ-რუსული ორმაგი მოქალაქეობით), რომელთაგან 30,000-ზე მეტი კომპანია 2022 წლის შემდეგ დარეგისტრირდა.
ჩემი ცნობებით, დევნილები ძირითადად მომსახურების სფეროში მუშაობენ. ქართული კომპანიების ნაწილი რუსეთიდან და უკრაინიდან ჩამოსულ რელოკანტებს იღებს სამუშაოზე, მაგრამ არ მაქვს ზუსტი მონაცემები მათი რაოდენობის შესახებ. გამოკითხვების მიხედვით, დასაქმება პრობლემას წარმოადგენს რელოკანტებისთვის სხვადასხვა სუბიექტური და ობიექტური მიზეზების გამო.
— საქართველოს რომელ ქალაქებში/რეგიონებში, თბილისის რომელ რაიონებში ცხოვრობს ყველაზე მეტი რელოკანტი? ჩნდება თუ არა „ანკლავები“ (რამდენიმე სახლი ან ეზო), სადაც რუსები ან უკრაინელები განზრახ ცხოვრობენ ერთმანეთის გვერდით?
— დევნილები ძირითადად თბილისსა და ბათუმში არიან კონცენტრირებული. უკრაინელი რელოკანტების მცირე ნაწილი ქუთაისში ცხოვრობს. თბილისში ისინი ძირითადად ცენტრალურ რაიონებში არიან განლაგებული.
„ანკლავების“ ან რუსებისა და უკრაინელების ერთად ცხოვრების შესახებ ზუსტი ინფორმაცია არ არსებობს. აღსანიშნავია ისიც, რომ არც ერთი სერიოზული ან მასშტაბური კონფლიქტი არ ყოფილა რუსებსა და უკრაინელებს შორის ეთნიკური საფუძვლით.
— როგორ იმოქმედა რუსეთიდან და უკრაინიდან რელოკანტების შემოდინებამ უძრავი ქონების ბაზარზე?
— რელოკანტების პირველმა ტალღამ უძრავი ქონების ფასების მკვეთრი ზრდა გამოიწვია. თუმცა, შემდგომში, ჩემი ინფორმაციით, ფასები მეტ-ნაკლებად სტაბილიზებულია, რაც ნაწილობრივ რელოკანტების საქართველოდან გასვლას უკავშირდება.
— ბევრი რელოკანტი მიმართავს საცხოვრებელი პერმიტის მიღებას? რა ლეგალური გზები არსებობს საქართველოს პასპორტის მისაღებად?
— ამ საკითხთან დაკავშირებით ზუსტი სტატისტიკა არ მაქვს, რადგან ეს ჩემი ექსპერტიზის სფეროში არ შედის. არსებობს საცხოვრებელი პერმიტის რამდენიმე ტიპი, რომელიც უცხოელებს შეუძლიათ მიიღონ: სამუშაო საცხოვრებელი პერმიტი, სასწავლო საცხოვრებელი პერმიტი, ოჯახის გაერთიანების საცხოვრებელი პერმიტი, საქართველოს ყოფილი მოქალაქისთვის განკუთვნილი საცხოვრებელი პერმიტი (რელოკანტებს შორის ბევრია ასეთი), სპეციალური საცხოვრებელი პერმიტი, მუდმივი საცხოვრებელი პერმიტი, საინვესტიციო საცხოვრებელი პერმიტი, მოკლევადიანი საცხოვრებელი პერმიტი.
საქართველოს პასპორტის მიღების ლეგალური გზები მოქალაქეობის კანონშია გათვალისწინებული.
— ახლა თბილისში კვლავ საპროტესტო აქციები მიმდინარეობს. მონაწილეობენ თუ არა მათში, როგორც ადრე, რუსეთიდან და უკრაინიდან ჩამოსული რელოკანტები? როგორ რეაგირებს ამაზე პოლიცია და ხელისუფლება საერთოდ? რამდენი დევნილი გაეძევებინა ამის გამო? რა სხვა სანქციები ემუქრება ასეთ ადამიანებს?
— რუსი რელოკანტები მართლაც მონაწილეობენ საპროტესტო აქციებში, თუმცა მცირე რაოდენობით. ზოგიერთი მათგანი ძალადობრივი მოქმედებების გამო დაკავებულიც კი იყო და ციხის პატიმრობა ემუქრებათ. აღინიშნება აგრეთვე უკრაინელების მონაწილეობაც, რადგან მათთვის ოპოზიციის დღის წესრიგი და მისი დამოკიდებულება უკრაინის ომთან, რომელიც მთავრობის პოლიტიკისგან განსხვავდება, ახლოსაა. თუმცა მათი მონაწილეობა მაინც არ გამოირჩევა.
როგორც რუსები, ასევე უკრაინელები ეშინიათ, რომ უკანონო მოქმედებების ან მიტინგებში მონაწილეობის გამო მათი დეპორტაცია მოხდება ან საქართველოში ხელახლა შესვლას აღარ აძლევენ ნებას. რამდენიმე ასეთი შემთხვევა დაფიქსირებულია.
იმის გამო, რომ მიტინგები მცირერიცხოვანია, მთავრობა და პოლიცია მხოლოდ მაშინ ჩაერევა, როცა ძალადობრივი მოქმედებები ხდება. მაგალითად, ერთი რუსი რელოკანტი, რომელიც მიტინგზე მონაწილეობდა, პოლიციის მანქანის განზრახ დაზიანებისთვის დააკავეს. წესრიგის დარღვევისთვის ამ ადამიანებს ან ჯარიმა, ან ადმინისტრაციული პატიმრობა ემუქრებათ.
ნინო სიმონიშვილი
