საქართველოში აქტიური საკანონმდებლო ტრანსფორმაციის პროცესი გრძელდება. 2025 წლის 26 ივნისს საქართველოს პარლამენტმა დაჩქარებული წესით მესამე მოსმენით დაამტკიცა რამდენიმე საკვანძო საკანონმდებლო პაკეტი, რომლებიც ეხება გამოხატვის თავისუფლებას, სასამართლო სისტემას და ცილისწამებასთან დაკავშირებული საქმეების განხილვის წესს. რეფორმების ინიციატორი იყო მმართველი პარტია „ქართული ოცნება“.
ცილისწამების განმარტების დაზუსტება და მტკიცების ტვირთის გადანაწილება
ერთ-ერთი მთავარი ცვლილება შეეხო „სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ“ კანონს. მიღებულმა ცვლილებებმა დეტალურად განსაზღვრა ცილისწამების სამართლებრივი განმარტება. ცილისწამება ითვლება განცხადებად, რომელიც შეიცავს არსებითად ცრუ ფაქტს და აზიანებს კონკრეტული პირის – იქნება ეს საჯარო თუ კერძო – რეპუტაციას.
ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული სიახლეა სასამართლოში საქმის განხილვის წესის შეცვლა: თუ აქამდე მოსარჩელეს ევალებოდა მტკიცება, რომ გავრცელებული ინფორმაცია არ შეესაბამებოდა სიმართლეს, ახალი ცვლილების მიხედვით მტკიცების ტვირთი გადადის მოპასუხეზე — განცხადების ავტორზე. ამასთან, მხარეებს შორის დავის გარე შეთანხმების ვადა ერთი თვიდან ათ კალენდარულ დღემდე შემცირდა.
ასევე, დაწესდა მკაფიო საპროცესო ვადა სარჩელის წარსადგენად — არაუგვიანეს 100 დღისგან, რაც დაზარალებულმა გაიგო ან უნდა გაეგო ცილისწამების ფაქტის შესახებ. კანონით მოქალაქეებს ენიჭებათ უფლება მოითხოვონ როგორც ქონებრივი, ისე არაქონებრივი ზიანის ანაზღაურება. აღსანიშნავია, რომ ახალი წესები არ გავრცელდება იმ საქმეებზე, რომლებიც დაწყებულია კანონის ძალაში შესვლამდე.
„ვიცე-სპიკერ თეა წულუკიანთან და სხვა კოლეგებთან კონსულტაციის შემდეგ მივიჩნიეთ, რომ მიზანშეწონილია კანონში არსებობდეს გარდამავალი დებულება… გარდამავალი დებულება განსაზღვრავს, რომ კანონის ამოქმედების შემდეგ, განაცხადები, რომლებიც გაკეთდა მის ძალაში შესვლამდე, განიხილება ახალი წესის შესაბამისად, თუმცა თუ სარჩელის წარსადგენი ვადა არ არის გასული“, — განაცხადა დეპუტატმა დავით მათიკაშვილმა.
მისი თქმით, თუ კანონი ძალაში შევა 1 აგვისტოს, ამ დღემდე მოქმედებს 100-დღიანი სარჩელის წარდგენის ვადა.
„თუ ვინმეს მიაჩნია, რომ 1 ივლისს გაკეთებული განცხადება წარმოადგენს ცილისწამებას ან ღირსებისა და პატივის შემლახველს, და მანამდე სარჩელი არ არის წარდგენილი, მაშინ კანონის ამოქმედების შემდეგ სარჩელი განიხილება ახალი წესით. შესაბამისად, მტკიცების ტვირთი დაეკისრება ინფორმაციის გამავრცელებელს და არა მოსარჩელს“, — დაასკვნა მან.
ცვლილებები სასამართლო სისტემის რეგულირებაში
პარალელურად პარლამენტმა მიიღო ცვლილებები „საერთო სასამართლოების შესახებ“ კანონში, რაც მიზნად ისახავს მოსამართლეების დამოუკიდებლობის განმტკიცებას. ახალი ფორმულირებით, ნებისმიერი პირი, რომელიც შეეცდება მოსამართლესთან დაუშვებელ კომუნიკაციას გავლენის მოხდენის მიზნით, შეიძლება ჩაითვალოს უკანონო ჩარევის სუბიექტად.
დამატებით, კანონში შეტანილია მოსამართლეებისადმი უპატივცემულობის ნებისმიერი ფორმის აკრძალვა, თუ ეს უკავშირდება მათ პროფესიულ საქმიანობას.
ახალი წესები ასევე მოიცავს რამდენიმე სტრუქტურულ ცვლილებას:
- სასამართლო აქტები გახდება საჯარო, როგორც კი საბოლოო გადაწყვეტილება შევა ძალაში;
- სხვადასხვა ინსტანციის სასამართლოებში შესაძლებელი იქნება მოსამართლეების ვიწრო სპეციალიზაცია;
- იზრდება უფლებამოსილების ვადები რიგ თანამდებობებზე;
- კონკრეტდება უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარის კომპეტენცია;
-
იუსტიციის უმაღლესი საბჭო უფლებამოსილია განსაზღვროს მოსამართლეების სპეციალიზაცია, აკადემიური საქმიანობა და ანტიკორუფციული შეღავათები.
ცვლილებების მიზანი
პარლამენტის ოფიციალური ინფორმაციით, მიღებული ცვლილებები მიზნად ისახავს მოქალაქეთა სამართლებრივი დაცულობის მაღალი სტანდარტის უზრუნველყოფას, ღირსებისა და პატივის დაცვის მექანიზმების გაუმჯობესებას, და მოსამართლეთა დამოუკიდებლობისთვის დამატებითი გარანტიების შექმნას.
ეს რეფორმები წარმოადგენს იმ საკანონმდებლო ინიციატივების გაგრძელებას, რომლებიც 2025 წელს ხორციელდება და მოიცავს მანამდე მიღებულ კანონებს უცხოური გავლენის რეგულირების, მაუწყებლობისა და სახელმწიფო ღალატის შესახებ. ამ ეტაპზე რჩება დაკვირვება იმაზე, როგორ განხორციელდება ცვლილებები პრაქტიკაში და რა გავლენას მოახდენს ისინი მედიაზე, სასამართლო ორგანოებსა და ქვეყნის საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ გარემოზე.
