გარდაიცვალა ელდარ შენგელაია – ქართული კინემატოგრაფის კლასიკოსი

2025 წლის 4 აგვისტოს, 93 წლის ასაკში, გარდაიცვალა გამოჩენილი ქართველი რეჟისორი ელდარ შენგელაია. ოჯახის წევრების ინფორმაციით, მიუხედავად ასაკისა და ჯანმრთელობის პრობლემებისა, იგი სიცოცხლის ბოლო დღემდე ინარჩუნებდა სიმხნევეს და ოცნებობდა კიდევ ერთი ფილმის გადაღებაზე.

საქართველო გლოვობს დიდოსტატს. მწუხარება გამოხატეს სახელმწიფოს პირველმა პირებმა, კულტურის წარმომადგენლებმა, საზოგადოებრივმა ორგანიზაციებმა და რიგითმა მოქალაქეებმა. პრეზიდენტმა მიხეილ კავლელაშვილმა აღნიშნა, რომ ელდარ შენგელაიას გარდაცვალება ქვეყნისთვის შეუვსებელი დანაკარგია.

„თავისი შემოქმედებით მან წარუშლელი კვალი დატოვა არა მხოლოდ კინემატოგრაფში, არამედ ქართულ კულტურაშიც, ხოლო მისი ნამუშევრები მრავალი თაობის მაყურებელმა შეიყვარა,“ – განაცხადა საქართველოს პრეზიდენტმა.

პრემიერმინისტრმა ირაკლი კობახიძემაც ხაზგასმით აღნიშნა რეჟისორის მემკვიდრეობის მნიშვნელობა.

„ელდარ შენგელაიას პიროვნებაში ქვეყანამ დაკარგა ბრწყინვალე რეჟისორი, რომლის ლეგენდარული ფილმები – „არაჩვეულებრივი გამოფენა“, „სხეულები“, „ცისფერი მთები“ და სხვები – მნიშვნელოვან კვალს ტოვებენ არა მხოლოდ კინემატოგრაფში, არამედ მთლიანად ქართულ კულტურაში,“ – განაცხადა კობახიძემ.

პარლამენტის თავმჯდომარის შალვა პაპუაშვილის თქმით, შენგელაიას პერსონაჟები და მათი ფრაზები ქართულმა საზოგადოებამ ყოველდღიურ მეტყველებაში შეითვისა.

„ელდარ შენგელაიას კინემატოგრაფიული შედევრები ღირსეულ ადგილს იკავებს არა მხოლოდ ქართული, არამედ მსოფლიო კინოს ისტორიაშიც,“ – აღნიშნა პაპუაშვილმა.

საქართველოს კულტურის სამინისტრომ ცალკე განცხადებით მიუსამძიმრა ოჯახს, ახლობლებსა და სრულიად ქვეყანას. განცხადებაში ვკითხულობთ.

„ელდარ შენგელაიას შემოქმედება სრულად გამოხატავს ხელოვნების უმაღლეს დანიშნულებას – ადამიანს სიხარული მიანიჭოს და მასში გამბედაობა აღძრას.“

ელდარ შენგელაია დაიბადა 1933 წლის 26 იანვარს, თბილისში, ცნობილი კინემატოგრაფისტების ოჯახში — მსახიობ ნატო ვაჩნაძისა და რეჟისორ ნიკოლოზ შენგელაიას შვილად. დაამთავრა მოსკოვის კინემატოგრაფიის სახელმწიფო ინსტიტუტის (ВГИК) რეჟისორის ფაკულტეტი სერგეი იუტკევიჩის სახელოსნოში, შემდეგ მუშაობდა „მოსფილმში“, ხოლო 1960 წლიდან — კინოსტუდია „ქართული ფილმში“.

შემოქმედება დაიწყო ზღაპრულ-ფილმების ჟანრში — „ლეგენდა ყინულის გულზე“ და „თოვლის ზღაპარი“. 1963 წელს თამაზ მელიავასთან ერთად გადაიღო პოეტური ფილმი „თეთრი ქარავანი“, ხოლო აღიარება მოუტანა 1969 წელს ფილმმა „არაჩვეულებრივი გამოფენა“. შემდეგ მოჰყვა „სხეულები“ (1973), „სამანიშვილის დედინაცვალი“ (1977), „ცისფერი მთები ანუ არარეალური ამბავი“ (1983) და სხვები. მისი სტილი გამოირჩეოდა დახვეწილი იუმორით, ჰუმანიზმით და ფილოსოფიური ღრმა ხედვით ყოველდღიურობაზე.

ელდარ შენგელაიას მიღებული აქვს მრავალი ჯილდო და პრიზი, მათ შორის:

• პრიზი „საუკეთესო რეჟისურისთვის“ ამიერკავკასიისა და უკრაინის რესპუბლიკების კინოფესტივალზე, კიევი (ფილმი „არაჩვეულებრივი გამოფენა“, 1969)

• სპეციალური პრიზი რეჟისურისთვის კაიროს საერთაშორისო კინოფესტივალზე (ფილმი „სამანიშვილის დედინაცვალი“, 1978)

• შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო პრემია (1994, ფილმი „ექსპრესი-ინფორმაცია“)

• წმინდა გიორგის სახელობის გამარჯვების ორდენი (2009)

• სერგეი ფარაჯანოვის სახელობის პრემია კინემატოგრაფიაში მიღწევებისთვის (საერთაშორისო კინოფესტივალი „ოქროს გარგარი“, ერევანი, 2012)

მოღვაწესთან გამომშვიდობება გაიმართება 7 აგვისტოს თბილისში, სიონის ტაძარში. სამოქალაქო პანაშვიდი დაიწყება 12:00 საათზე, გამოსვენება შედგება 14:00 საათზე. ელდარ შენგელაია დაკრძალული იქნება დიდუბის მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა პანთეონში — ადგილას, სადაც განისვენებენ ერის გამორჩეული შვილები.

მისი ხსოვნა დარჩება მის ფილმებში — ნათელ, იუმორით და ადამიანობით გაჟღენთილ კადრებში.