9 მაისს, საქართველოშიც, ისევე როგორც ყოფილი საბჭოთა კავშირის ბევრ ქვეყანაში, გამარჯვების დღე ფაშიზმზე დიდი სამამულო ომში საზეიმოდ აღინიშნა — დღე, რომელიც ქართველებისთვის გმირობის, თავგანწირვისა და მშვიდობისთვის ბრძოლის სიმბოლოდ რჩება.
უკვე მეხუთე წელია, 9 მაისს ომის ვეტერანები, პოლიტიკოსები, საზოგადო მოღვაწეები და რიგითი მოქალაქეები იკრიბებიან ვეტერანთა კულტურისა და დასვენების პარკში (კიკვიძის პარკი) და არა ვაკის პარკში, როგორც წლების განმავლობაში ხდებოდა — ვაკის პარკში კვლავ მიმდინარეობს სარემონტო სამუშაოები.
საქართველოს ვეტერანთა საქმეთა სახელმწიფო სამსახურის ინფორმაციით, საქართველომ ფრონტზე 700 ათასი მებრძოლი გაგზავნა, რომელთაგან სახლში მხოლოდ 300 ათასი დაბრუნდა. 167 ქართველს მიენიჭა საბჭოთა კავშირის გმირის წოდება — ეს სახელები სამუდამოდ ჩაიწერა ისტორიაში. მათ შორის ყველაზე ცნობილი იყო უმცროსი სერჟანტი მელიტონ ქანთარია (1921–1993 წწ.), რომელმაც მაიორ მიხეილ ეგოროვთან ერთად გამარჯვების დროშა დააბა რაიხსტაგზე 1945 წლის მაისში.
ამჟამად საქართველოში ცოცხალია მხოლოდ 57 ვეტერანი, გასულ წელს მათი რიცხვი 66-ს შეადგენდა. გამარჯვების დღის აღსანიშნავად, სახელმწიფოს მიერ თითოეულ ვეტერანს გადაეცემა 2000 ლარი, ხოლო დაღუპულთა ოჯახებს – 1000 ლარი. ეს არის პატივისცემა და მადლიერება მათი წვლილისთვის გამარჯვებაში.
მეხსიერების დღესასწაული
მიუხედავად ადგილის შეცვლისა და ვეტერანთა შემცირებული რაოდენობისა, დღესასწაული საქართველოში მაინც ცოცხალი რჩება. ყველა თაობის ადამიანები — ბავშვებიდან ხანდაზმულებამდე — მიდიან მემორიალებთან, მიაქვთ ყვავილები, გამოხატავენ მადლობას და იხსენებენ წარსულს. ვეტერანების სახეზე ჩანს სინათლით სავსე სევდა, ხოლო ახალგაზრდების თვალებში – პატივისცემა და ინტერესი იმ წარსულისადმი, რომელიც ეროვნული ღირსების გრძნობას აყალიბებს.
9 მაისი საქართველოში მხოლოდ ტრადიციის პატივისცემა არ არის. ეს დღე თაობათა ერთობის, დიდი გმირობის მეხსიერების და იმ ადამიანებისადმი პატივისცემის დღეა, ვინც სიცოცხლე შესწირა თავისუფლებასა და მშვიდობას.
მთავარი ღონისძიებები ტრადიციულად ჩატარდა კიკვიძის სახელობის ვეტერანთა კულტურისა და დასვენების პარკში, თბილისში. სწორედ აქ, ვაკის პარკში მიმდინარე სარემონტო სამუშაოების ფონზე, უკვე მეხუთე წელია მოდიან ვეტერანები, ხელისუფლების წარმომადგენლები, საზოგადო მოღვაწეები და რიგითი მოქალაქეები.
11:00 საათზე გაიმართა ყვავილებისა და გვირგვინების დადების ცერემონია საბჭოთა კავშირის გმირის, მელიტონ ქანთარიას ძეგლთან — ქართველი უმცროსი სერჟანტისა, ვინც გამარჯვების დროშა დააბა რაიხსტაგზე 1945 წლის მაისში. დაღუპულთა ხსოვნას პატივი მიაგეს წუთიერი დუმილით, შესრულდა ომისდროინდელი მელოდიები, ხალხმა მემორიალთან ყვავილები მიიტანა.
თბილისში ასევე გაიმართა “უკვდავი პოლკის” და “უკვდავი არმიის” მარში, რომელთა მონაწილეებმა ხელში ეჭირათ თავიანთი წინაპრების — დიდი სამამულო ომის მონაწილეთა — პორტრეტები.
“უკვდავი პოლკის” მონაწილეები პორტრეტებითა და ყვავილებით გაემართნენ კინოთეატრ “საკარტველოდან” კიკვიძის პარკამდე – მელიტონ ქანთარიას ძეგლთან, სადაც დამსწრეებმა პატივი მიაგეს დაღუპულთა ხსოვნას ყვავილებისა და გვირგვინების დადებით. მსვლელობა ორგანიზებული იყო პარტია “მშვიდობის სახელით სოლიდარობის” მიერ და ხელმძღვანელობდა მიხეილ ჟგენტი.
სიტყვით გამოსვლისას მიხეილ ჟგენტიმ აღნიშნა, რომ “მსგავს ღონისძიებებს უნდა აერთოს კიდევ უფრო მეტი ადამიანი” და იმედი გამოთქვა, რომ მოხდება ცვლილებები, რაც საქართველოსა და რუსეთს შორის პირდაპირ დიალოგს უზრუნველყოფს. ღონისძიების დროს წაიკითხეს რუსეთის პრეზიდენტ ვლადიმირ პუტინის მისალოცი წერილი ვეტერანებისადმი.
მეორე მარში — “უკვდავი არმია” ორგანიზებული იყო ევრაზიის ინსტიტუტის ხელმძღვანელის, გულბაათ რცხილაძის მიერ. მისი მონაწილეები შეიკრიბნენ კიკვიძის პარკში, სადაც ყვავილები დააგდეს მელიტონ ქანთარიას ძეგლთან, შემდეგ კი გაემართნენ პორფირი ჩანჩიბაძის მემორიალამდე.
“მსვლელობის მთავარი მიზანია — ისტორიული მეხსიერების შენარჩუნება და მისი მომავალ თაობებს გადაცემა,” – განაცხადა რცხილაძემ.
დასმიანად პატივი მიაგეს რუსეთის დიპლომატების ხსოვნას — რუსეთის ინტერესების სექციის წარმომადგენლებმა შვეიცარიის საელჩოში საქართველოში ყვავილები დააგდეს კუკიის სასაფლაოს მემორიალთან. ხოლო ისინი, ვინც ტრადიციულად მივიდნენ უცნობი ჯარისკაცის საფლავთან ვაკის პარკში, აღნიშნავდნენ ამ ადგილს პირადი დუმილითა და გულწრფელი მადლიერებით — ოფიციალური ცერემონიის გარეშე, თუმცა დიდი პატივისცემით.
საქართველოს ლიდერების განცხადებები
ამ დღესასწაულზე საქართველოს პრეზიდენტი მიხეილ კაველაშვილი პრემიერ-მინისტრ ირაკლი კობახიძესთან, მინისტრთა კაბინეტის წევრებთან, პარლამენტის თავმჯდომარე შალვა პაპუაშვილთან, თბილისის მერთან კახა კალაძესთან ერთად დაესწრო საზეიმო ღონისძიებებს და მელიტონ ქანთარიას ბიუსტთან გვირგვინი დააგდო.
“ცხრა მაისი — დღეა, როცა კაცობრიობამ გამარჯვებით დაწერა ახალი ისტორია ფაშიზმზე. ჩვენ, ქართველებმა, მნიშვნელოვანი წვლილი შევიტანეთ ამ ისტორიის შექმნაში. დიდ პატივს მივაგებ ჩვენს გმირ ვეტერანებს და ვიხსენებ ჩვენი თანამემამულეების თავდადებას, ვინც სიცოცხლე დათმო თავისუფლებისა და მშვიდობისთვის”, – განაცხადა პრეზიდენტმა მიხეილ კაველაშვილმა.
პრემიერ-მინისტრმა ირაკლი კობახიძემ ფაშიზმი “უდიდეს ბოროტებად” შეაფასა და აღნიშნა მისი დამარცხების მნიშვნელობა.
“ჩვენ პატივს მივაგებთ მეორე მსოფლიო ომში დაღუპულთა ხსოვნას. ფაშიზმი უდიდესი ბოროტება იყო, და მისი დამარცხება – უმნიშვნელოვანესი მოვლენა, ამიტომ აღნიშნავენ ამ თარიღს. კიდევ ერთხელ ვულოცავ ვეტერანებს დღევანდელ დღეს”, – განაცხადა კობახიძემ.
პარლამენტის თავმჯდომარე შალვა პაპუაშვილმა აღნიშნა, რომ “ქართველ ხალხს არ რცხვენია თავისი წარსულის” და დაადასტურა, რომ “ისტორია არ გადაიწერება”.
“9 მაისი იყო და იქნება დიდი გამარჯვების დღე, სადაც საქართველომ ღირსეული წვლილი შეიტანა. ეს წვლილი, ეს მსხვერპლი და ეს გმირობა არ დაივიწყება და ისტორია არ გადაიწერება”, – დაწერა პაპუაშვილმა სოციალურ ქსელებში.
ქართველი ერი — უძველესი, ტანჯული და ბრძენია და ვერავინ შეგვარცხვინებს წარსულით.
“ჩვენი ისტორია ერთიანია. ყველაფერი, რაც გადავიტანეთ, ჩვენმა წინაპრებმა ღირსებით გაუძლეს. ჩვენ მათი შთამომავლები ვართ. ვიბრძოდით საქართველოსთვის და მომავალშიც ასე გავაგრძელებთ,” – აღნიშნა პარლამენტის თავმჯდომარემ.
დღესასწაული არ გამოუტოვებია საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის კათოლიკოს-პატრიარქს, ილია II-ს. მისი თქმით, მეორე მსოფლიო ომის შედეგად დამყარდა მშვიდობა და ურთიერთობები, ასევე მეგობრობა ქვეყნებს შორის, ახალ დონეზე ავიდა.
“ვულოცავ ყველას ფაშიზმზე გამარჯვების 80 წლის იუბილეს. ეს დღე აერთიანებს უთვალავი გმირობისა და გამძლეობის მაგალითს, რაც ადამიანებმა მეორე მსოფლიო ომის დროს გამოავლინეს. სწორედ ეს თავდადება და უფლის მადლი განაპირობა ბოროტებაზე საერთო გამარჯვება და ამ თარიღის განსაკუთრებული ხასიათი ყველასთვის”, – ნათქვამია პატრიარქის განცხადებაში.
ექსპერტის მოსაზრება
ქართული ანალიტიკოსი არჩილ სიხარულიძე მიიჩნევს, რომ ფაშიზმზე გამარჯვების დღე “რადიკალურად პროევროპული ელიტების მრავალწლიანი პროტესტის მიუხედავად, მაინც აღინიშნება საქართველოში”, რადგან, მისი თქმით, არა ყველაფერი რუსულ-ქართულ მეგობრობაში უნდა დაიჩრდილოს და შეურაცხმყოფელი გახდეს.
“როგორც არ უნდა ვეცადოთ, საერთო გამარჯვების იდეა — მხოლოდ დიდების დღე კი არა, არამედ ტრაგედიის დღეც არის, რომელიც ხალხებმა ერთად განიცადეს. ეს კი თავისთავად აერთიანებს, თუნდაც იმ პირობებში, როცა რუსულ და ქართულ ახალგაზრდობას შორის კავშირები იშლება. ქართული საზოგადოების უმრავლესობას არ რცხვენია თავისი წარსულის, თუმცა ნატოსა და ევროკავშირში ინტეგრაციის სურვილის ფონზე იძულებულნი ვართ ვილაპარაკოთ საპირისპიროს ან ჩავდუმდეთ. და მაინც, ქვეყანაში არსებული ვითარება და ‘ქართული ოცნების’ ოპონენტთა მწვავე კრიტიკა მიუთითებს საზოგადოების მზადყოფნაზე – საბჭოთა წარსულის პოზიტიური ასპექტების მიღებაზე”, — აღნიშნავს იგი თავის ანალიტიკურ სტატიაში რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობების თემაზე.
