ჩვენს სწრაფად ცვალებად სამყაროში მოკავშირეთა საგარეო პოლიტიკის შესწავლამ და სწავლებამ მნიშვნელოვანი როლი უნდა შეასრულოს. სომხეთისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია რუსეთის ფედერაციის საგარეო პოლიტიკის შესწავლა, რადგან ის არა მხოლოდ სტრატეგიული მოკავშირეა, არამედ მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ჩვენს რეგიონში.
ერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ეს საკითხები მრგვალი მაგიდის ფარგლებში განიხილეს, ხოლო თემა იყო რუსეთის ფედერაციის საგარეო პოლიტიკის სწავლების ხარისხის გაუმჯობესება, ასევე სომხეთის უნივერსიტეტებში „საერთაშორისო ურთიერთობების“ მიმართულებით მრავალვექტორული საგარეო პოლიტიკის სწავლება.
უნდა იცოდეთ თავად რუსეთი და პოსტსაბჭოთა სივრცე
ერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტის რუსული კვლევითი ცენტრის ექსპერტი გრიგორ ბალასანიანი თავის გამოსვლაში სომხეთის უნივერსიტეტებში დისციპლინებში სწავლების ხარისხის გაუმჯობესების საკითხებს შეეხო.
მისივე თქმით, საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ და 2000-იან წლებამდე თავად რუსეთი ცდილობდა მოეპოვებინა ადგილი მსოფლიოში და ეს კატაკლიზმები აშკარად რუსეთის ფედერაციის საგარეო პოლიტიკის პირველ კონცეფციაში ჩანს. ზოგადად გაუგებარია, საით სურს რუსეთს წასვლა, ვინ არიან მისი მოკავშირეები და რა არის ქვეყნის მთავარი მიმართულებები და პრიორიტეტები. ამას, როგორც ექსპერტმა აღნიშნა, ამძიმებდა ის ფაქტი, რომ დასავლელმა ამხანაგებმა, სახელმწიფო დონეზე გადაწყვიტეს, რომ რუსეთს არ უნდა ჰქონდეს იდეოლოგია, რაც კონსტიტუციის მე-13 მუხლში იყო დაფიქსირებული:
„ამ ფაქტმა უარყოფითი გავლენა მოახდინა რუსეთის იმიჯსა და მის მიმართ ინტერესზე. 1990-იან წლებში, პოსტსაბჭოთა სივრცის თაობა რუსეთის ფედერაციისა მიმართ ინტერესს არ ავლენდა და დღეს ამის შედეგს ქვხედავთ“, – განაცხადა მან.
მაგრამ, რა თქმა უნდა, დღევანდელი რუსეთი რადიკალურად განსხვავდება 90-იანი და 2000-იანი წლების რუსეთისგან და მის მიმართ საერთაშორისო ინტერესი იზრდება, მათ შორის პოსტსაბჭოთა სივრცეშიც. ბალასანიანმა აღნიშნა, რომ მოსკოვის მიერ მხარდაჭერილმა ინტეგრაციულმა პროცესებმა თავისი საქმე შეასრულა და დასავლელი ამხანაგების მცდელობის მიუხედავად, რუსეთის მიმართ ინტერესი იზრდება.
„მოვიდა დრო, რათა სერიოზულად ვიფიქროთ რუსეთის ფედერაციის საგარეო პოლიტიკასთან დაკავშირებულ დისციპლინების სწავლების ძირითად მიმართულებებსა და პრობლემებზეც.
ბალასანიანმა წარმოადგინა გარკვეული მოსაზრებები ამ საკითხთან დაკავშირებით. მას მიაჩნია, რომ ძალიან მნიშვნელოვანია მასწავლებლებისთვის, ონლაინ რეჟიმში მაინც, მონაწილეობა მიიღონ რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს დიპლომატიურ აკადემიაში რუსეთის საგარეო პოლიტიკის მთავარ პრიორიტეტულ სფეროებში დაგეგმილ კვალიფიკაციის ასამაღლებელ კურსებზე. გარდა ამისა, მასწავლებლებისთვის ასევე მნიშვნელოვანია მონაწილეობა მიიღონ, ექსპერტთა სულ მცირე ონლაინ, ღია შეხვედრებში და რუსეთის საგარეო პოლიტიკის ახალი კონცეფციებისა და პრიორიტეტების განხილვაში. მათ ასევე წვდომა უნდა ჰქონდეთ რუსეთის პროფესიულ ელექტრონულ რესურსებსა და ბიბლიოთეკებზე. საგარეო საქმეთა სამინისტრომ განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროსთან და რუსეთის ფედერაციის საგარეო საქმეთა სამინისტროსთან ერთად შესთავაზეს შემუშავდეს ერთობლივი დისციპლინა საზღვარგარეთ რუსეთის საგარეო პოლიტიკის საფუძვლებისა და პრობლემების სწავლების ძირითად მიმართულებებზე.
„ამ დისციპლინების სწავლებამდე უნდა იცოდეთ თავად რუსეთი და პოსტსაბჭოთა სივრცე. დარწმუნებული ვარ, დადგა დრო პოსტსაბჭოთა ქვეყნების წამყვან უნივერსიტეტებში ერთიანი საგნის, სახელწოდებით „პოსტსაბჭოთა სივრცის რეგიონალური კვლევების“ შემუშავებისა და დანერგვის. ეს, რა თქმა უნდა, ხელს შეუწყობს ჩვენი სტუდენტების ინტერესის გაზრდას როგორც პოსტსაბჭოთა სივრცის, ისე რუსეთის ფედერაციის, როგორც საბჭოთა კავშირის მემკვიდრის, საგარეო პოლიტიკის ძირითადი საკითხების მიმართ“, – დაასკვნა მან.
რუსეთი კვლავ რჩება მთავარ პოლიტიკურ მოთამაშედ
კომუნიკაციების განვითარების ეროვნული კვლევითი ინსტიტუტის დირექტორის მოადგილემ, მეცნიერებათა დოქტორმა, პროფესორმა ვალენტინა კომლევამ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ რუსეთი კვლავ რჩება მთავარ პოლიტიკურ მოთამაშედ:
„დიახ, ჩვენ გავითვალისწინებთ ჩინეთის ეკონომიკურ პოტენციალს, ვუყურებთ როგორ იქცევიან ეკონომიკურად ინდოეთი და თურქეთი, მაგრამ პოლიტიკური, უსაფრთხოების და სამხედრო თვალსაზრისით, რჩება ორი მოთამაშე – რუსეთი და შეერთებული შტატები.
მისი თქმით, რუსეთს აქვს დიდი გამოცდილება ინტერცივილიზაციური დიალოგისა და სხვადასხვა სარწმუნოებისა და ხალხების თანაარსებობაში. რუსეთი არის სახელმწიფო, რომლისთვისაც მნიშვნელოვანია კულტურული და ცივილიზაციური კავშირების შენარჩუნება პოსტსაბჭოთა ქვეყნებთან.
იგი იზიარებს იმ აზრს, რომ რუსეთმა უნდა გააუმჯობესოს თავისი ჰუმანიტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტები საზღვარგარეთ:
„რუსეთმა მიიღო ჰუმანიტარული პოლიტიკის კონცეფცია საზღვარგარეთ, სადაც მკაფიოდ ჩამოაყალიბა თავისი ინტერესები და საქმიანობის სფეროები, მაგრამ ინსტიტუციურად, ინფრასტრუქტურულად და მეთოდოლოგიურად ეს სამუშაო გაუმჯობესებას საჭიროებს. კიდევ მეტი მუშაობაა საჭირო სახალხო, მეცნიერული, საექსპერტო, ახალგაზრდული დიპლომატიის დონეზე – ეს, არსებითად, არის იმ ინსტიტუტების ჩამოყალიბება, რომელიც ასევე გაააქტიურებს რუსულ მულტივექტორიზმს“, – განაცხადა ვალენტინა კომლევამ.
„პოსტსაბჭოთა ქვეყნებს ჯერ კიდევ ეშინიათ რუსეთის უპირატესი გავლენის ზონაში აღმოჩენის და ცდილობენ, მაგალითად, ამოიღონ რუსული ენა, რადგან ისინი დაარწმუნეს, რომ რუსული ენა რუსეთის გავლების ქვეშ ყოფნას ნიშნავს. მულტივექტორიზმი ეროვნული ინტერესებისთვის უნდა მუშაობდეს და ეს მხოლოდ მაშინაა შესაძლებელი, როცა მას რესურსული მხარდაჭერა აქვს“, – დასძინა ვალენტინა კომლევამ.
რუსეთის პოლიტიკა კავკასიის პრიზმებში აისახება
თავის მხრივ, ერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საერთაშორისო ურთიერთობების ფაკულტეტის საერთაშორისო ურთიერთობებისა და დიპლომატიის დეპარტამენტის ხელმძღვანელმა ჟაკ მანუკიანმა აღნიშნა, რომ ერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საერთაშორისო ურთიერთობებისა და დიპლომატიის ფაკულტეტის საბაკალავრო და სამაგისტრო საგანმანათლებლო პროგრამებში რუსეთის საგარეო პოლიტიკის სხვადასხვა კურსების ფარგლებში, გარკვეული ცნობები არსებობს. რუსეთის პირდაპირი საზღვრის სამხრეთ კავკასიასთან და აქ მიმდინარე პროცესების გათვალისწინებით, რუსეთის საგარეო პოლიტიკის საკითხები საგანმანათლებლო პროგრამებში რეგიონული მოვლენების კონტექსტში აისახება. გარდა ამისა, ცალკე კურსი ასახავს რუსეთის საგარეო პოლიტიკას პოსტსაბჭოთა სივრცეში განვითარებული მოვლენების კონტექსტში და რუსეთის საგარეო პოლიტიკა საერთაშორისო პოლიტიკის კონტექსტში, იმის გათვალისწინებით ისწავლება, რომ რუსეთი მსოფლიო ძალაა და უშუალოდ არის ჩართული. ან გავლენას ახდენს მსოფლიო პოლიტიკაზე.
„საბაკალავრო საგანმანათლებლო პროგრამაში რეგიონული კონტექსტი განიხილება ახლო აღმოსავლეთის მოვლენები, კერძოდ, რუსეთის სირიის კრიზისზე გავლენა, რუსეთ-თურქეთის ურთიერთობები. ასევე, რუსეთის საგარეო პოლიტიკა სამხრეთ კავკასიაში, სომხეთის საგარეო პოლიტიკა თანამედროვე პერიოდში. რა თქმა უნდა, რუსეთის საგარეო პოლიტიკას პოსტსაბჭოთა სივრცეში გარკვეული თავისებურებები გააჩნია. აშკარაა, რომ აქ რუსეთი კოორდინაციის ფუნქციას ასრულებს. რუსეთის საგარეო პოლიტიკა განიხილება ჯერ პოსტსაბჭოთა სივრცეში საერთაშორისო ორგანიზაციების შექმნის, შემდეგ კი დსთ-ს წევრ ქვეყნებთან ორმხრივი ურთიერთობების კონტექსტში. ამავდროულად, რუსეთის საგარეო პოლიტიკა ასევე გაანალიზებულია პოსტსაბჭოთა სივრცეში კონფლიქტების მოგვარების კონტექსტში. ამ კურსის ფარგლებში სტუდენტები ასევე ეცნობიან რუსეთსა და დასავლეთს შორის ურთიერთობების პრობლემებს, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ის ფაქტი, რომ 1991 წლიდან რუსეთ-ნატოს ურთიერთობამ გავლენა მოახდინა ევრაზიის რეგიონის უსაფრთხოებაზე. რა თქმა უნდა, რუსეთ-უკრაინის კონფლიქტი დღეს კურსის ერთ-ერთი აქტუალური თემაა, რომელიც ასევე დიდ ინტერესს იწვევს სტუდენტებში, ვინაიდან ამ კონფლიქტმა პირდაპირი გავლენა იქონია ძალთა დისბალანსზე სამხრეთ კავკასიაში“.
მანუკიანის აზრით, ერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტის საგანმანათლებლო პროგრამებში რუსეთის საგარეო პოლიტიკა კავკასიის, პოსტსაბჭოთა სივრცისა და მსოფლიო პოლიტიკის პრიზმებში.
რუსული ფაქტორი სომხეთის რესპუბლიკის რეალიებზე გავლენას განაგრძობს
„ერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტში განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობენ სტუდენტებისა და ახალგაზრდა მეცნიერებისთვიდ რუსეთის თანამედროვე საგარეო პოლიტიკიდ საფუძვლების გაცნობას. გასაგები მიზეზების გამო, რუსეთის გლობალური საგარეო პოლიტიკა სომეხ მკვლევარებს, მეცნიერებსა და ექსპერტებს, ასევე საზოგადოებრივი და პოლიტიკური წრეების მრავალ წარმომადგენელს აინტერესებთ, რომლებიც ცდილობენ დაადგინონ მისი გავლენა სომხეთზე“, – განაცხადა ცენტრის დირექტორმა, ერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტის რუსული კვლევითი ცენტრის დოქტორმა, ასოცირებულმა პროფესორმა არამ საფარიანმა.
მისი თქმით, სწორედ ამიტომ არის დღეს რუსული კვლევითი ცენტრი კონცენტრირებული სომხურ-რუსული ურთიერთობების იმ კვლევებზე, რომლებსაც შეიძლება აქტუალური მნიშვნელობა ჰქონდეს.
„და ეს მნიშვნელოვანია, რადგან რუსული ფაქტორი სომხეთის რესპუბლიკის ეკონომიკურ და სოციალურ რეალობაზე ზეგავლენას განაგრძობს“, – აღნიშნა მან.
აღსანიშნავია, რომ მრგვალი მაგიდის ორგანიზატორები იყვნენ: ერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტის რუსული კვლევითი ცენტრი, კომუნიკაციების განვითარების ეროვნული კვლევითი ინსტიტუტი და რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს დიპლომატიური აკადემიის საერთაშორისო სტრატეგიული კვლევითი ცენტრი. მრგვალ მაგიდას ესწრებოდნენ ერევნის სახელმწიფო უნივერსიტეტის რუსული კვლევითი ცენტრის ახალგაზრდა ანალიტიკოსთა სკოლის სტუდენტები, უნივერსიტეტის ბაკალავრიატისა და მაგისტრატურის სტუდენტები.
ლინა მაკარიანი
