ლიტერატურული კონკურსი “საბა” საქართველოში უკვე 15 წელია იმართება. 2017 წელი “საბამ” ტრადიციულად საკონკურსოდ წიგნების მიღებით დაიწყო. წიგნების ავტორებისა და გამომცემლებისგან განაცხადების მიღება 15 თებერვალს დასრულდა, ახლა მთავარი სამუშაო ჟიურის ეკისრება. მათ სექტემბრამდე 400-მდე წიგნის წაკითხვა და შეფასება უნდა მოასწრონ. კონკურსის ჟიურის წევრთა შემადგენლობა გასაიდუმლოებულია, მის შემადგენლობას ღვაწლმოსილი ლიტერატორები: პროფესორი ზურაბ კიკნაძე, პოეტი, ლიტერატორი ვახტანგ ჯავახაძე და მთარგმნელი, პოეტი დავით წერედიანი შეარჩევენ. ჟიურის წევრთა ვინაობა უკვე სექტემბერში, ნომინაციებში გამარჯვებული წიგნების დასახლებისას გახდება ცნობილი.
კონკურსზე ტრადიციულად წინა წელს გამოცემული წიგნები განიხილება, შესაბამისად წელს, კითხვის მოყვარული საზოგადოება, 2016 წლის ლიტერატურულ მოსავალს გაეცნობა. წინა წლის საუკეთესო წიგნებსა და ავტორებს “საბა” 11 ნომინაციაში გამოავლენს. ესენია: საუკეთესო რომანი, საუკეთესო პოეტური კრებული, საუკეთესო პროზაული კრებული, საუკეთესო პიესა, ლიტერატურული დებიუტი, საუკეთესო ლიტერატურული კრიტიკა, საუკეთესო ესეისტიკა და დოკუმენტური პროზა, უცხოური ნაწარმოების საუკეთესო ქართული თარგმანი, ქართული ნაწარმოების საუკეთესო უცხოური თარგმანი, საუკეთესო ელექტრონული წიგნი და ლიტერატურის განვითარებაში შეტანილი განსაკუთრებული წვლილი.
წიგნების კონკურსი “საბა” 2003 წელს “TBC ბანკმა” და “პენ ცენტრმა” დააარსა. მიზანი, საქართველოში ლიტერატურული პროცესების ხელშეწყობა, შეფასება და საუკეთესო წიგნებისა და ავტორების გამოვლენაა.
“იმ ხანებში არ არსებობდა კერძო ლიტერატურული პრემიები. არსებობდა მხოლოდ სახელმწიფო პრემია და რუსთაველის პრემია, რომლითაც მხოლოდ ერთ ადამიანს აჯილდოვებდნენ. ისევე, როგორც ხელოვნებისა და კულტურის ყველა დარგში, ლიტერატურაშიც საჭირო იყო წამახალისებელი პროექტი, რომელიც მოტივაციას შეუქმნიდა ერთი მხრივ ავტორებს, მეორე მხრივ გამომცემლებს, რომ რაც შეიძლება მეტი კარგი წიგნი შექმნილიყო და გამოეცათ. ახლა კი, წლიდან წლამდე ყველა ავტორი, თუ გამომცემელი ორინეტირებულია კონკურსში მონაწილეობასა და გამარჯვებაზე”, – განუცხადა Dalma News-ს TBC ბანკის საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურის ხელმძღვანელმა მაია ძირკველიშვილმა.
მისივე თქმით, კონკურსის მეორე მიზანი იყო, თანამედროვე ლიტერატურისადმი მკითხველისთვის ერთგვარი ორიენტირი შექმნილიყო, რადგან XXI საუკუნის დასაწყისში, ქართველი თანამედროვე მწერლები ნაკლებად იყვნენ ცნობილნი, არ ხდებოდა მათი პოპულარიზაცია. დაინტერესებული საზოგადოებისთვის რთული შესაფასებელი იყო, რომელი ავტორი წაეკითხათ, რა იყო ღირებული. გარდა ამისა, იმ ხანებში თითქმის აღარ გამოიცემოდა ლიტერატურული პერიოდიკა, მცირე გავრცელების ერთი-ორი გაზეთის გარდა, რომლებიც მიმდინარე თანამედროვე ლიტერატურული პროცესების შესახებ ამინდს ვერ ქმნიდნენ. მაია ძირკველიშვილის თქმით, “საბამ” მაშინ ეს მისიაც იტვირთა და მკითხველისთვის ერთგვარი გზამკვლევი გახდა.
ერთი ნომინაცია ორისთვის…
მრავალფეროვანი ნომინაციების გარდა, ამ კონკურსს კიდევ ერთი მიმზიდველი ნომინაცია – “საუკეთესო დებიუტი” აქვს, სადაც ამა თუ იმ ავტორის პირველი წიგნი განიხილება, ანუ ეს არის შანსი, რომელიც აღარასოდეს განმეორდება. ეს ერთადერთი ნომინაციაა, სადაც ორი გამარჯვებულის გამოვლენაა შესაძლებელი. ჟიურის რჩეულთან ერთად, მეორე გამარჯვებულს უკვე მკითხველი გამოავლენს.
საზოგადოება გამარჯვებულის არჩევაში ივლისიდან ჩაერთვება, როდესაც ჟიური კონკურსის ფინალისტებს დაასახელებს. ხმის მიცემა 2 თვის განმავლობაში გაგრძელდება “საბას” ვებგვერდზე და Facebook-ის ოფიციალურ გვერდზე. ჟიურის რჩეულთან ერთად, მკითხველთა ფავორიტიც დაჯილდოვდება “საბას” პრიზითა და ფულადი პრემიით, 4000 ლარით. ნომინაციებს შორის ყველაზე მაღალი საპრემიერო თანხა – 8 000 ლარი, ნომინაცია “ლიტერატურის განვითარებაში შეტანილი წვლილისთვის” არის გათვალისწინებული.
კონკურსის არსებობის 15 წლის განმავლობაში ამ ნომინაციას ბევრი ღირსეული გამარჯვებული ყავს, მათ შორის, პოეტი ანა კალანდაძე, ლიტერატურათმცოდნე ვახუშტი კოტეტიშვილი, მწერალი ჭაბუა ამირეჯიბი, აღმოსავლეთმცოდნე ბაჩანა ბრეგვაძე და ლიტერატორი ზურაბ კიკნაძე და სხვები. შარშან ამ ნომინაციის გამარჯვებულად მწერალი ტარიელ ჭანტურია დასახელდა.
საკონკურსო წიგნების სია მთელი წლის განმავლობაში “საბას” ვებგვერდზე Saba.com.ge გამოქვეყნდება, სადაც, კონკურსის მსვლელობის პარალელურად, განთავსდება საკონკურსო წიგნების ელექტრონული ვერსიები და საზოგადოებას საშუალება ექნება, შეიძინოს და გაეცნოს მათ. თითო ნომინაციაში 30-40 წიგნია წარდგენილი, მაგრამ სექტემბერში “საბას” პრიზს მხოლოდ 12 გამარჯვებული მიიღებს.
2003 წლიდან დღემდე 112 სხვადასხვა ავტორზე 128 პრიზი გაიცა. ჟიურის შემადგენლობაში, ამ ხნის განმავლობაში 55-მა სხვადასხვა ლიტერატორმა იმუშავა და 2300-ზე მეტი წიგნი განიხილეს. სამჯერ გაიზარდა საკონკურსო წიგნების რაოდენობაც და ჯამური საპრემიო თანხაც. საპრემიო ფონდი 52 ათასი ლარს შეადგენს..
უცხოური ლიტერატურა
წიგნების კონკურსმა “საბამ” საქართველოში, კვლავ შეუწყო ხელი მთარგმნელობითი საქმიანობის აღორძინებას. საჭირო გახდა სხვა ქვეყნების თანამედროვე ავტორების შემოქმედების გაცნობა. ქართველი მკითხველი ყოველთვის ინტერესით ეცნობა უცხოურ ლიტერატურას და კლასიკური მწერლების გარდა, თანამედროვე მწერლების შემოქმედებასაც ეცნობიან. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ “საბას” ჟიური წიგნს აფასებს არა ილუსტრაციებისა და ყდის დიზაინის, არამედ შინაარსის მიხედვით, რამდენად მაღალი დონის თარგმანია. მთარგმნელები სათარგმნ მასალას თავად ირჩევენ.
როგორც Dalma News-ს მაია ძირკველიშვილმა განუცხადა, საზღვარგარეთის ლიტერატურის ნომინაციაში ინგლისური, გემრანული, იტალიური, ფრანგული, თუ არაბული ენებიდან ნათარგმნი წიგნების გარდა, საკონკურსოდ, ასევე, წარმოდგენილია ხოლმე ავტორები კავკასიის რეგიონიდან.
მათ შორის, “საბას” ერთ-ერთი პრიზი, ზეზვა მედულაშვილის მიერ ქართულ ენაზე თარგმნილმა აზერბაიჯანულმა ხალხურმა ეპოსმა “ქოროღლიმ” დაიმსახურა. წიგნის მიხედვით, “კეთილშობილი ყაჩაღი” იმ მოძალადეთა წინააღმდეგ იბრძვის, ვინც მამამისს – ხანის მეჯინიბეთუხუცესს – თვალები დათხარა და მისი თხუთმეტი წლის ვაჟიშვილი თავაღებულ შურისმაძიებელ “ბრმის შვილად”, ანუ ქოროღლად აქცია.
ზეზვა მედულაშვილს ასევე ნათარგმნი აქვს ცნობილი თბილისელი საზანდარ–მომღერლის საიათნოვას ლექსები სამ ენაზე – სომხურად, აზერბაიჯანულად და ქათულად. წიგნი “კავკასიურმა სახლმა” გამოსცა, ხოლო რედაქცია თავად ზეზვა მედულაშვილმა გაუწია.
უფასო წიგნები…
“საბას” კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი პროექტია “ქალაქის ბიბლიოთეკა”. შეიქმნა ქართული ელექტრონული წიგნების პლატფორმა, ყველა ტიპის მოწყობილობისთვის.
“ბოლო ერთი წლის განმავლობაში “საბამ” აიღო მიმართულება, რომ ელექტრონული წიგნები უფასოდ ხელმისაწვდომი იყოს მკითხველისთვის. ამისთვის მოვიფიქრეთ “ქალაქის ბიბლიოთეკა”, რომელიც თბილისის ერთგვარი ლიტერატურული გზამკვლევი გახდება და დედაქალაქს “ღია ცის ქვეშ ბიბლიოთეკად” აქცევს”, – აცხადებს მაია ძირკველიშვილი.
პროექტის განხორციელება, თბილისში არსებული ქართველი მწერლების სახელობის ქუჩებიდან დაიწყეს, უფასო ელექტრონული ბიბლიოთეკები ასევე განთავსდება ბაღებში, პარკებსა და მეტროპოლიტენის სადგურებში და კითხვის მოყვარული საზოგადოებისთვის ასობით ელექტრონული წიგნი იქნება ხელმისაწვდომი. ეს არის ორიგინალური კონსტრუქციები, რომლებიც ქუჩის დასახელებასთან ერთად, შეიცავს მწერლის ნაწარმოებების ჩამონათვალს და მათი ელექტრონული ვერსიების ჩამოსატვირთ QR კოდებს. ნებისმიერ მსურველს შესაძლებლობა ექნება ელექტრონული ბიბლიოთეკების სტენდებიდან უფასოდ ჩატვირთოს “საბას” ელექტრონული წიგნები თავის ელექტრონულ მოწყობილობაში. ამისათვის საჭიროა მკითხველი, აპლიკაცია Saba Reader-ის მომხმარებელი იყოს.
თბილისში ელექტრონული ბიბლიოთეკების მონტაჟი უკვე დაწყებულია და აპრილში დასრულდება. პროექტის განხორციელების სურვილი ქალაქის მუნიციპალიტეტმა უნდა გამოთქვას, რადგან კონსტრუქციების დასადგმელი ხარჯების გაღება ქალაქის ბიუჯეტს მოუწევს. პროექტით უკვე დაინტერესდა ქუთაისის მუნიციპალიტეტი.
სოციალურ – საგანმანათლებლო პროექტს “საბა”, თბილისის მერიასა და პრეზიდენტის ფონდთან ერთად ახორციელებს.
შორენა პაპაშვილი
