საქართველო უმაღლესი განათლების მასშტაბური გარდაქმნის ზღვარზე დგას. 2025 წლის ბოლოს პარლამენტმა დაჩქარებული წესით მიიღო კანონი, რომელიც სახელმწიფო უნივერსიტეტების ახალი სტუდენტებისთვის უფასო სახელმწიფო სწავლებას ამოქმედებს. ეს გადაწყვეტილება გახდა ამბიციური გეგმის ნაწილი, რომელსაც ხელისუფლება „განათლების სისტემის მასშტაბურ რეფორმას“ უწოდებს.
თუმცა, რეფორმები მხოლოდ დაფინანსებას არ შეეხება – ისინი შეეხება თავად უნივერსიტეტების სტრუქტურას, სწავლის ვადას, პროფილურ კვოტებს და უცხო სტუდენტების მიმართ პოლიტიკასაც. შედეგად, საგანმანათლებლო სისტემაში ყალიბდება ახალი ბალანსი სახელმწიფოს ამოცანებსა და ბაზრის მოთხოვნებს შორის, რომელიც, როგორც ಅಧಿಕಾರები აცხადებენ, უნდა გაუმჯობესდეს სწავლების ხარისხი და აქტუალობა.
უფასო განათლება: ვინ მოგებული დარჩება და ვისი შესაძლებლობები შეიზღუდება
2026 წლიდან სახელმწიფო უნივერსიტეტების ყველა პირველკურსელი შეძლებს უფასოდ სწავლას. ამასთან, სტუდენტები, რომლებიც უკვე სწავლობენ სახელმწიფო გრანტების სისტემით, შეინარჩუნებენ ძველ დაფინანსებას სასწავლო წლის ბოლომდე.
რეფორმა მოიცავს:
- ბაკალავრიატის ვადის შემცირება 3 წლამდე;
- მაგისტრატურის — 1 წლამდე;
- დოქტორანტურის — 3 წლამდე;
- სტუდენტური ქალაქების შექმნა რუსთავში და ქუთაისში;
- პრინციპი „ერთი ქალაქი — ერთი ფაკულტეტი“, სპეციალობების დუბლირების თავიდან ასაცილებლად;
- კვოტები ფაკულტეტების მიხედვით, შრომის ბაზრის მოთხოვნებიდან გამომდინარე;
-
სახელმწიფოს სრული დაფინანსება, კერძო უნივერსიტეტებისთვის გრანტების გაუქმებით;
ეს ნიშნავს, რომ უცხოელი სტუდენტები ვეღარ შეძლებენ სახელმწიფო უნივერსიტეტებში ჩაბარებას, გარდა გამონაკლის შემთხვევებისა, მაგალითად, ორმხრივი შეთანხმებების ფარგლებში.
როგორც განათლების მინისტრმა გივი მიქანაძემ განმარტა, რეფორმის მიზანია საქართველოს მოქალაქეებისთვის ხარისხიანი განათლების უზრუნველყოფა, რომელიც ორიენტირებული იქნება სახელმწიფო პრიორიტეტებზე, ხოლო კერძო უნივერსიტეტებს ექნებათ შესაძლებლობა სრულად ორიენტირდნენ ბიზნეს-მოდელზე და უცხოელ სტუდენტებზე.
კვოტები და შრომის ბაზარი: სწავლება ეკონომიკის საჭიროებებისთვის
რეფორმის ერთ-ერთი საკვანძო ელემენტია ფაკულტეტების კვოტების განსაზღვრა შრომის ბაზრის მოთხოვნებიდან გამომდინარე.
მინისტრის მოადგილე ზვიად გაბისონიამ აღნიშნა:
„დღეს უნივერსიტეტები ამთავრებენ ბევრ იურისტს და სხვა სპეციალისტს, რომელთა მიმართაც ბაზარს მოთხოვნა არ აქვს. აუცილებელია კვოტების გადანაწილება მოთხოვნადი პროფესიის სასარგებლოდ“.
ასე ხელისუფლება ცდილობს კვალიფიციური კადრების მიწოდებისა და მოთხოვნის დაბალანსებას. მათი გათვლებით, ეს შეამცირებს „მოდურ პროფესიებზე“ გადატვირთულობას და გაზრდის კურსდამთავრებულთა დასაქმების შანსებს.
თუმცა, კრიტიკოსები აფრთხილებენ, რომ კვოტების ცენტრალიზაცია და სახელმწიფოს კონტროლი შეიძლება გახდეს სტუდენტების არჩევანის თავისუფლების შეზღუდვისა და უნივერსიტეტებს შორის კონკურენციის შემცირების მიზეზი, განსაკუთრებით კერძო სექტორში.
კერძო უნივერსიტეტები და ბენდუქიძის ფონდი: ახალი სტრატეგიები
კერძო უნივერსიტეტები უკვე ეძებენ გზებს, რათა შეინარჩუნონ ხელმისაწვდომი განათლება ნიჭიერი სტუდენტებისთვის. მაგალითად:
- „საქართველოს უნივერსიტეტი“ გეგმავს შიდა სტიპენდიებს და დასაქმების შემდეგ გადახდის მოდელებს;
- ბენდუქიძის ფონდი выделит 4,2 მილიონ ლარს ხელმოკლე აბიტურიენტების მხარდასაჭერად, რომლებიც ఇక ვერ მიიღებენ სახელმწიფო გრანტებს კერძო ვ вузებში;
- სოციალურად დაუცველი სტუდენტები მიიღებენ სრულიად უფასო სწავლას;
- ოლიმპიადების გამარჯვებულებს — ნაწილობრივ გრანტებს და ვაუჩერებს;
ამგვარად, კერძო სექტორი ინარჩუნებს მოტივაციას მაღალი აკადემიური მიღწევების მქონე სტუდენტებისთვის, ხოლო სახელმწიფო კონცენტრირდება სახელმწიფო უნივერსიტეტების მხარდაჭერაზე.
რეფორმის პოზიტიური და ნეგატიური მხარეები
ვინც რეფორმის უპირატესობებს ხედავს, ასახელებს შემდეგს:
- უფასო განათლება ამცირებს ფინანსურ ბარიერს სტუდენტებისთვის;
- პროგრამების შემცირება და დუბლირებული ფაკულტეტების გაუქმება ოპტიმიზაციას უკეთებს საგანმანათლებლო პროცესს;
- სასწავლო კვოტების შრომის ბაზართან მიბმა ზრდის კურსდამთავრებულთა მოთხოვნადობას;
- სტუდენტური ქალაქების კონცენტრაცია ხელს უწყობს რეგიონების განვითარებას;
-
პროფესორთა ხელფასების ზრდა და კვლევით ინსტიტუტებთან ინტეგრაცია ასტიმულირებს სწავლების ხარისხს;
მოულოდნელი ფაქტორები და კითხვის ნიშნები:
- გრანტების გაუქმება კერძო უნივერსიტეტებისთვის ზღუდავს მათ კონკურენტუნარიანობას საუკეთესო სტუდენტებისთვის;
- უცხოელი სტუდენტების მიღებაზე უარის თქმა ამცირებს საერთაშორისო ინტეგრაციას;
- კვოტების ცენტრალიზებულად განაწილებამ და ფაკულტეტების შემცირებამ შეიძლება შეამციროს პროგრამების მოქნილობა და მრავალფეროვნება;
- რეფორმის დაჩქარებულმა ტემპმა ექსპერტებს აჩენს ეჭვს ინფრასტრუქტურული და კადრimenti მზადყოფნის შესახებ;
ამრიგად, უმაღლესი განათლების რეფორმა საქართველოში მხოლოდ უფასო სწავლა არაა. ეს არის სისტემის ღრმა ტრანსფორმაცია, რომელიც ეხება დაფინანსებას, უნივერსიტეტების სტრუქტურას, შრომით ბაზართან კავშირს და უცხო სტუდენტების როლს.
ერთი მხრივ, ეს არის შანსი სტუდენტებისა და სახელმწიფოსთვის, გაამყარონ ხარისხიანი საგანმანათლებლო სტანდარტები და რეგიონული განვითარება. მეორე მხრივ, ახალი წესები აყენებს კერძო უნივერსიტეტებს ადაპტაციის ამოცანის წინაშე და ქმნის ახალ ბალანსს სახელმწიფო სტრატეგიასა და საგანმანათლებლო ბაზარს შორის.
ფაქტობრივად, საქართველო შედის უმაღლესი განათლების ახალ ეპოქაში, სადაც სახელმწიფო და კერძო უნივერსიტეტები იკავებენ სხვადასხვა, მაგრამ ურთიერთშემავსებელ ნიშებს, ხოლო რეფორმის წარმატება დამოკიდებული იქნება კვოტების გონივრულ განხორციელებაზე, ინფრასტრუქტურული პროექტების დასრულებაზე და ნიჭიერი სტუდენტების მხარდაჭერაზე.
