მიმდინარე წლის ზაფხულს რუსეთის პრეზიდენტმა, ვლადიმერ პუტინმა ევრაზიაში უსაფრთხოების ახალი სისტემის გარე ძალების გარეშე შექმაზე ისაუბრა.
„დადგა დრო, დაიწყოს ფართო განხილვა ევრაზიაში კოლექტიური უსაფრთხოების ორმხრივი და მრავალმხრივი გარანტიების ახალი სისტემის შესახებ. ამავდროულად, სამომავლოდ აუცილებელია მუშაობა ევრაზიის რეგიონში გარე ძალების სამხედრო ყოფნის თანდათანობით შემცირებისკენ“, – განაცხადა მან.
ბოლო თვეების განმავლობაში ამ თემაზე ბევრი დისკუსია, განხილვები და პროგნოზები იყო. ასე რომ, ერევანში, მრგვალი მაგიდის დროს თემაზე „ევრაზიის უსაფრთხოების ფორმირება: ხედვა სომხეთიდან“, პოლიტოლოგები და ექსპერტები ამ თემას იმ კონტექსტში შეეხნენ, თუ როგორ იმოქმედებს ეს პერსპექტივა მთლიანად რეგიონზე და კონკრეტულად სომხეთზე.
ძველი სისტემა აღარ მუშაობს
ევრაზიის უსაფრთხოების ფორმირება მნიშვნელოვანი გზავნილია, რადგან ბოლო წლების მოვლენები აჩვენებს, რომ ესკალაციების თავიდან აცილების წინა სისტემა არ მუშაობს. ამის შესახებ რუსეთის საელჩოს წარგზავნილმა მრჩეველმა დიმიტრი ლიცკაიმ სომხეთში, სიტყვით გამოსვლისას განაცხადა.
„წინა სისტემა დეგრადირებული იყო და 2020 წლის შემდეგ ვითარება რეგიონში მკვეთრად შეიცვალა. დღეს კვლავ საკმაოდ რთული რჩება“, – აღნიშნა მან.
მრჩეველის თქმით, ყველაფერი ახლა იწყება: ახლო აღმოსავლეთი დღეს ძლიერი ფორმატის ზღვარზეა, სირიაში ვითარება სახელმწიფოებრიობაზე შეტევაზე გადავიდა და აშკარაა, რომ ეს ყველაფერი სამხრეთ კავკასიის რეგიონში უკვე იგრძნობა.
„ძველი სისტემა აღარ მუშაობს, უსაფრთხოების ახალი სისტემა უნდა ჩამოყალიბდეს. ჩვენ ძალიან სახიფათო ზღურბლთან მივედით, ეს მდგომარეობა რაც შეიძლება მალე უნდა შეჩერდეს“, – აღნიშნა მან.
დიმიტრი ლიცკაიმ განაცხადა, რომ რუსეთი მზადაა ყველასთან მოლაპარაკებისთვის, რადგან ესმის, რომ შეუძლებელია ევრაზიის ერთი ნაწილის იგნორირება და მეორე ნაწილის უსაფრთხოების უზრუნველყოფა. ყველამ უნდა მიიღოს თავისი წილი პასუხისმგებლობა და გამოიყენოს არსებული სტრუქტურები. რუსეთი პირველ რიგში, თავის უახლოეს მოკავშირეებს ეყრდნობა, ხოლო შემდეგ მათ, ვისთანაც მჭიდრო კავშირები აქვს და შემდგომ სხვა პარტნიორების ძიებასაც დაიწყებს.
„აქ მთავარია არ გაჩერდე, ან შეანელო, სვლა. სომხეთი რეგიონის ცენტრშია და გვინდა, რომ სომეხმა მოხელეებმა თავიანთი იდეები შემოგვთავაზონ, ითანამშრომლონ ჩვენთან, რათა ფოკუსირება მოვახდინოთ რეგიონში დაბრუნებაზე. დიახ, ბოლო მოვლენების გათვალისწინებით, სომხეთში ძალიან ძლიერი სკეპტიკური დამოკიდებულება არსებობს მაგრამ ჩვენ დარწმუნებულნი ვართ, რომ CSTO-ს პოტენციალი არ არის ამოწურული“, – განაცხადა სომხეთში რუსეთის საელჩოს მინისტრის მრჩეველმა.
საკუთარი უსაფრთხოების უზრუნველყოფა
სომხეთისთვის ევრაზიის უსაფრთხოების სისტემა მისი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის საშუალებაა. ამის შესახებ პარტია „სოციალური სამართლიანობისთვის“ თავმჯდომარემ, პოლიტოლოგმა არმან გუკასიანმა განაცხადა.
„თანამედროვე სამყარო განიცდის უსაფრთხოების კრიზისს, რომელიც განსაკუთრებით მწვავეა ევრაზიაში – ამის ნათელი მაგალითია მსოფლიოში განვითარებული ბოლო მოვლენები და სირიის უახლესი შემთხვევა. გაძლიერებული გლობალური კონკურენცია, განახლებული დაპირისპირება დასავლეთსა და აღმოსავლეთს შორის, მოუგვარებელი ტერიტორიული კონფლიქტები, ჰიბრიდული საფრთხეები და მიგრაციული კრიზისები ქმნიან კომპლექსურ და საშიშ მდგომარეობას. სამხრეთ კავკასია, ცენტრალური აზია, აღმოსავლეთ ევროპა და სხვა რეგიონები ამ პროცესების ეპიცენტრშია და ეფექტური რეგიონალური უსაფრთხოების სისტემის არარსებობა ამ ზონებს დაუცველს ხდის გარე ძალების წინაშე. ამ ვითარებაში აშკარა ხდება ახალი ევრაზიული უსაფრთხოების სისტემის შექმნის აუცილებლობა და რუსეთს, როგორც რეგიონში მთავარ გეოპოლიტიკურ მოთამაშეს, შეუძლია მისი ფორმირების ინიცირება“, – განაცხადა მან.
გუკასიანმა აღნიშნა, რომ ევრაზიის უსაფრთხოების სისტემის შექმნა რამდენიმე ფაქტორით არის განპირობებული. უპირველეს ყოვლისა, არსებული უსაფრთხოების მექანიზმები აჩვენებენ მათ უუნარობას პროაქტიული რეაგირების კრიზისებზე, იქნება ეს ესკალაცია სამხრეთ კავკასიაში, თუ სხვა რეგიონებში. მეორეც, თანამედროვე გამოწვევები მოითხოვს არა მხოლოდ სამხედრო, არამედ ყოვლისმომცველ ზომებს.
„კიბერშეტევები, ენერგეტიკული არასტაბილურობა, საინფორმაციო ომები, ეკონომიკური ზეწოლა – ეს ყველაფერი ჰიბრიდული საფრთხის ელემენტებია, რომელთა ეფექტურად განეიტრალება მოძველებული მოდელების გამოყენებით შეუძლებელია.
მესამე – ნატოს მხრიდან შეერთებული შტატების ხელმძღვანელობით, მზარდი ზეწოლის და სხვა გლობალური მოთამაშეების აქტიური ჩარევის პირობებში (დიდი ბრიტანეთი და ევროკავშირი) რეგიონალური კოორდინაცია. რუსეთს, რომელსაც უზარმაზარი სამხედრო, დიპლომატიური და ეკონომიკური პოტენციალი გააჩნია, ყველა შესაძლებლობა აქვს, რეგიონული უსაფრთხოების საკითხებში იმოქმედოს როგორც ახალი მიდგომის ლიდერი.
«მისი ინიციატივა ევრაზიული უსაფრთხოების სისტემის შექმნის შესახებ შეიძლება აგებული იყოს ინკლუზიურობის, მრავალდონიანი ურთიერთქმედების და პრევენციულობის პრინციპებზე. ეს ნიშნავს არა მხოლოდ CSTO-ს და EAEU-ს წევრების, არამედ სხვა დაინტერესებული ქვეყნების, როგორიცაა ირანი, ჩინეთი და ინდოეთი, ინტერესის გაღვივება საერთო მიდგომის შემუშავებისკენ. მრავალდონიანი მიდგომა გულისხმობს საკოორდინაციო ცენტრების ჩამოყალიბებას ძირითად რეგიონებში, რაც მათ საშუალებას მისცემს გაითვალისწინონ მათი სპეციფიკა და გამოწვევებს სწრაფად უპასუხონ. პრევენცია გულისხმობს ადრეული გაფრთხილების სისტემის შექმნას, რისკების ანალიზისა და აქტიურ დიპლომატიას, რომელიც მიზნად ისახავს თავიდან აიცილოს კონფლიქტები მათ წარმოშობამდე“, – განაცხადა მან.
სომხეთისთვის, პარტიის ლიდერის აზრით, უსაფრთხოების ახალ სისტემაში მონაწილეობა ხსნის უამრავ კრიტიკულად მნიშვნელოვან პერსპექტივას – კერძოდ, დამატებით დაცვას რთულ გეოპოლიტიკურ სიტუაციაში, რომელიც ხასიათდება თურქეთისა და აზერბაიჯანის საფრთხეებით. ერევნისთვის, რომელიც სერიოზული გამოწვევების წინაშე დგას, ევრაზიის უსაფრთხოების სისტემა შეიძლება გახდეს ტერიტორიული მთლიანობის უფრო საიმედო გარანტიების წყარო. მეორეც, ასეთ სისტემაში ინტეგრაცია საშუალებას მისცემს სომხეთს გააძლიეროს თავისი რეგიონალური კავშირები, განსაკუთრებით ისეთ ქვეყნებთან, როგორიცაა ირანი, ინდოეთი და ჩინეთი, რაც გაზრდის მის დიპლომატიურ შესაძლებლობებს და ასევე გამოიწვევს ეკონომიკურ სტაბილურობას.
„ევრაზიის უსაფრთხოების სისტემა არა მხოლოდ პასუხობს ჩვენი დროის გამოწვევებს, არამედ ხსნის ახალ შესაძლებლობებს რეგიონის სტაბილურობისა და განვითარების გასაძლიერებლად. სომხეთისთვის კი ეს არის შესაძლებლობა უზრუნველყოს მისი უსაფრთხოება, გააძლიეროს რეგიონული კავშირები და ინტეგრირდეს ახალ ეკონომიკურ და დიპლომატიურ პროცესებში“, – დაასკვნა ღუკასიანმა.
განსაზღვრეთ და გააძლიერეთ სომხეთის ადგილი რეგიონში
მრგვალი მაგიდის მოდერატორმა, არასამთავრობო ორგანიზაცია “ინტეგრაციისა და განვითარების” თავმჯდომარემ, ევრაზიის ექსპერტთა კლუბის კოორდინატორმა, პოლიტოლოგმა არამ საფარიანმა განაცხადა, რომ ევრაზიაში ერთიანი და განუყოფელი უსაფრთხოების პრობლემის განხილვის ინიციატორი რუსეთის პრეზიდენტი ვლადიმერ პუტინია.
„თანამედროვე მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში განიხილავენ ღონისძიებებისა და მიდგომების კომპლექსს, რომელიც დაეხმარება ქვეყნებს, თანამშრომლობისა და რეგიონული კავშირების გაძლიერების გზით განავითარონ სუვერენიტეტი, უსაფრთხოება და სტაბილურობა. ვფიქრობ, სომხეთში, ზოგადად, გააზრებულია, რომ მშვიდობისა და სტაბილურობის გარეშე სამხრეთ კავკასიის რეგიონში და მის ირგვლივ, შეუძლებელია ამ რეგიონის ნაწილი პატარა ქვეყნების სუვერენიტეტი და დამოუკიდებლობა“, – აღნიშნა მან.
საფარიანი დარწმუნებულია, რომ აუცილებელია პოლიტიკური, იდეოლოგიური და ინტელექტუალური ძალისხმევა, რათა განისაზღვროს სომხეთის ჰარმონიული ადგილი როგორც რეგიონში, ისე მთლიანად დიდ ევრაზიაში, მით უფრო რომ ჩვენი რეგიონი ძალიან მძიმე მდგომარეობაშია:
„ჩვენ ერთ-ერთი იმ სენსიტიურ წერტილებს შორის ვართ, რომლებიც შეიძლება მყისიერად გადაიქცეს ესკალაციისა და დესტაბილიზაციის კერად, ამიტომ მნიშვნელოვანია ინტელექტუალური მიდგომა კომპრომისის, ორმხრივად მისაღები და ზოგჯერ არასტანდარტული მიდგომების შემუშავებისკენ, რომელიც დაეხმარება ჩვენს ქვეყანას უსაფრთხოებისა და სტაბილურობის განმტკიცებაში. დარწმუნებულნი ვართ, რომ დღევანდელი მრგვალი მაგიდა არის დისკუსიების საინტერესო და მნიშვნელოვანი ციკლის დასაწყისი 2025 წელს და მზად ვართ გამოვიყენოთ ევრაზიის ექსპერტთა კლუბის ინტელექტუალური პოტენციალი, რათა დავეხმაროთ ჩვენს სამშობლოს შესაბამისი და კონკურენტუნარიანი პოლიტიკური საკითხების შემუშავებაში. ვგულისხმობ ჩვენს მონაწილეობას რეგიონულ საკონსულტაციო ფორმატში „3+3“ და ჩვენი მონაწილეობის ფორმას BRICS-ში და სომხეთის მზადყოფნას ითამაშოს კონსტრუქციული როლი მშვიდობიანი და უსაფრთხო ევრაზიის ჩამოყალიბების პროცესში“, – დასძინა მან.
რუსეთს ალტერნატივა არ აქვს
დღეს მსოფლიოში ხდება ცვლილებები, რომლებიც ასე თუ ისე აისახება როგორც ჩვენი რეგიონის, ისე კონკრეტულად ჩვენი ქვეყნის მომავალზე. ამის შესახებ რეფორმისტული პარტიის თავმჯდომარემ ვაან ბაბაიანმა განაცხადა.
მისი თქმით, ევრაზიის უსაფრთხოება დიდწილად დამოკიდებულია რუსეთის ნაბიჯებზე, რადგან მხოლოდ რუსეთს, როგორც ბირთვულ ძალას, შეუძლია გარე ძალების შეკავება ახალი აგრესიისა და თავდასხმებისგან.
„ფაქტობრივად, მსოფლიოში კვლავ მოქმედებს ძალის უფლებები და ორმაგი სტანდარტები და ვერც გაერო, ვერც ეუთო და ვერც სხვა საერთაშორისო სტრუქტურები ვერ შეძლებენ ტერორიზმის შეჩერებას და მრავალი თვალსაზრისით თვალს ხუჭავენ ყველაფერზე, ისეთი პატარა ქვეყნები, როგორიცაა მაგალითად, სომხეთი, ამ პროცესს დამოუკიდებლად ვერ შეაჩერებს რუსეთის ან სხვა ზესახელმწიფოების დახმარების გარეშე. ამიტომ ასეთი ქვეყნების წინაშე დგას არჩევანი – უსაფრთხოებისა და ეკონომიკური თანამშრომლობის ევრაზიის სისტემა, თუ დასავლური ვარიანტი. საქართველო ამის ცოცხალი მაგალითია და ეს ნამდვილად აღარ არის ცივი ომი, არამედ რაღაც სახის ახალი, მათ შორის ჰიბრიდული ომი“, – განაცხადა მან.
ევრაზიის უსაფრთხოება, პირველ რიგში, ეკონომიკა და ეკონომიკური უსაფრთხოებაა. სომხეთი ადაპტირებულია ევრაზიულ სისტემასთან და დღეს ეკონომიკურ და სავაჭრო ურთიერთობებს EAEU-სთან აშენებს და მხოლოდ ამის შემდეგ ევროკავშირთან. ბაბაიანის აზრით, გეოგრაფიისა და ლოგისტიკის გათვალისწინებით, EAEU-ის ბაზარზე უარის თქმას და ახალი ბაზრების ძიებას აზრი არ აქვს, ეს უბრალოდ აბსურდია. უფრო მეტიც, რუსეთი არ კრძალავს ვაჭრობას დასავლელ პარტნიორებთან, მაგრამ დასავლეთს შეუძლია სანქციების ქვეშ დაგვაყენოს რუსეთის ფედერაციასთან ურთიერთობის გამო.
„მშვენივრად გვესმის, რომ მათ უნდათ ყოველმხრივ ჩამოგვაშორონ EAEU-ს და, საბოლოოდ, რუსეთს, არა ჩვენი ინტერესების, არამედ მათი ინტერესების სასარგებლოდ, რომლისთვისაც ახლა უკრაინაში იბრძვიან და ჰიბრიდულ ომებს აწარმოებენ პლანეტის ყველა რეგიონში ევრაზიული ინტეგრაციის წინააღმდეგ, ახლა BRICS-ის წინააღმდეგ. მაგრამ არც ესპანეთი, არც იტალია და არც გერმანია არავითარ შემთხვევაში არ იყიდიან ჩვენს პომიდორს, ატამს და გარგარს და რუსეთის ფედერაციისა და EAEU-ს მიტოვების შემდეგ აღარ გვექნება საშუალება განვავითაროთ არც სოფლის მეურნეობა, არც ადგილობრივი პროდუქცია და სომხური საქონლის ექსპორტი. შეუძლებელი გახდება“, – აღნიშნა მან.
როგორც ვაან ბაბაიანმა განაცხადა, სომხეთმა უნდა გაიგოს, რომ რუსეთის ალტერნატივა საერთოდ ევროკავშირი არ არის. აუცილებელია ვიყოთ პრაგმატისტები და გავიგოთ, რომ სომხეთის მომავალი პირველ რიგში ევრაზიის უსაფრთხოების სისტემაშია.
“სომხეთმა უნდა გააფორმოს ახალი სამხედრო-სტრატეგიული შეთანხმება რუსეთთან და მიიღოს უახლესი ტიპის იარაღი, რათა დაიცვას თავისი საზღვრები და შექმნას ახალი რუსული სამხედრო ბაზა სიუნიქში. სომხეთმა მშვიდობიანად და უსაფრთხოდ უნდა იცხოვროს ომებისა და აგრესიების გარეშე, განავითაროს თავისი ეკონომიკა და დარწმუნებული იყოს, რომ მისი მოკავშირე ნებისმიერი პრობლემისგან დაიცავს“.
აღსანიშნავია, რომ მრგვალი მაგიდის ორგანიზატორი იყო კვლევითი და ანალიტიკური საზოგადოებრივი ორგანიზაცია „ინტეგრაცია და განვითარება“.
ლინა მაკარიანი
