Շուրջ քառորդ դար է, ինչ Երևանի յուրաքանչյուր նոր վարչակազմ սպառնում է լայնածավալ բարեփոխումներ սկսել հասարակական տրանսպորտի ոլորտում, սակայն մինչ օրս ոչ մի լավ բան տեղի չի ունեցել։ Ներկայիս քաղաքապետարանը կարծես սայլը տեղից շարժել է, հայտնվել են նոր ավտոբուսներ, որոնք փոխարինում են նեղ ու հաճախ շահագործման համար պարզապես վտանգավոր միկրոավտոբուսներին՝ «գազելներին», այս ավտոբուսներով կարելի է երթևեկել՝ չվնասելով սեփական արժանապատվությունը։ Սակայն ճիշտ է նաև այն, որ հին խնդիրները մնացել են, և դրանց ավելացել են նորերը։
Այսպիսով, մի քանի տասնամյակ ծառայած միկրոավտոբուսները, որոնցում հասարակ երևանցիները շախմատային ձիու կերպարանքով էին երթևեկում, արագորեն անցյալ են դառնում: Դրանք փոխարինվել են սովորական ավտոբուսներով, որոնցում զով է (եթե օդորակիչը միացված է, իսկ վարորդը չի խառնել տաք և սառը օդի կոճակները), կարող ես կանգնել ամբողջ հասակով և ֆիզիկապես ավելի քիչ տուժել տրանսպորտային միջոցի լեփ-լեցուն լինելու պայմաններում: Սակայն սա, թերևս, բարեփոխումների բոլոր առավելություններն են։ Սակայն հին խնդիրները մնացել են, և դրանց ավելացել են նորերը։
Անկեղծ ասած, երբ քաղաքապետարանը խոստանում էր մինչև սեպտեմբերի 1-ը լուծել ավտոբուսների փոխարինման հարցը, դժվար էր հավատալ այդ խոստումներին, չէ՞ որ դժվար է մտաբերել անգամ, թե ինչ խոստումներ են կատարել Երևանի քաղաքապետերը այն տասնամյակների ընթացքում, երբ քաղաքը դարձել է անկախ երկրի մայրաքաղաք։ Բայց այս դեպքում, դատելով արդեն արվածից ու տեմպերից, քաղաքապետարանը կկատարի իր խոստումը։
Եվ այստեղ քեզ բռնում ես ապստամբ մտքի վրա, որ իրականում այդքան էլ չես ցանկանում քաղաքապետարանի ծրագրերի իրականացումը։ Գոնե հենց այն պարզ պատճառով, որ մոռացության մատնված և ավտոբուսներով փոխարինված միկրոավտոբուսները (ոչ բոլոր գծերը, բայց շատերը) աշխատում էին ժամացույցի պես՝ 5-7 րոպե ընդմիջումով, և վստահ էիր, որ չես ուշանա աշխատանքից կամ դասերից, նույնիսկ եթե ֆիզիկապես տանջվելով տեղ հասնեիր:
Իսկ նոր, ընդարձակ և զով ավտոբուսներին այժմ կարելի է սպասել 40 րոպե: Իհարկե, նման ահռելի ինտերվալը ենթադրում է, որ ժամանած տրանսպորտային միջոցը մարդաշատ կլինի, և դու, խցկվելով դրա մեջ (եթե հաջողակ ես), երթևեկելու ընթացքում կարող ես մտածել այն մասին, թե ինչն է նախընտրելի՝ երթևեկել շախմատային ձիու դիրքո՞վ, թե՞ զգալ թիթեղյա տուփի մեջ մխրճված կիլկայի աննկարագրելի զգացողությունները:
Ավտոբուսների վարորդները, իհարկե, ձգտում են տեղավորել որքան հնարավոր է շատ մարդ, բոլոր նստել ձգտողներին (իհարկե, ոչ թե ելնելով անշահախնդիր մարդասիրությունից, այլ իրենց իսկ շահից դրդված՝ երթևեկության համար ավելի հաճախ վարորդներին են վճարում, քան դրամարկղն են գցում): Սակայն երբեմն արդեն ֆիզիկապես անհնար է դառնում, և մարդկանց մի մասը մնում է կանգառում սպասելու հաջորդ ավտոբուսին (ևս 30-40 րոպե), որը նույնքան մարդաշատ է։ Ավտոբուսը մեկնում է՝ «բեռնված» սպասվածից երկու անգամ շատ ուղևորներով. պետք չէ փորձագետ լինել՝ հասկանալու համար, որ նման պայմաններում տրանսպորտային միջոցը երկար չի դիմանա։
Օրինակ, Երևանի ամենախիտ բնակեցված Հարավարևմտյան թաղամասի, կամ, խոսակցական լեզվով ասած, «Բանգլադեշի» բնակիչները սարսափով սպասում են, թե երբ 70 համարի երթուղայինը, որը աշխատում է պարզապես զարմանալի ճշգրիտ և հաճախ, կփոխարինվի մեկ ուրիշ ավտոբուսով, որը կգա, երբ կցանկանա: Օրինակներ շատ կարելի է բերել։
Հանուն արդարության պետք է նշել, որ նոր երթուղիների մեջ կան այնպիսիք, որոնք աշխատում են հստակ կարճ ինտերվալներով, բայց ընդհանուր վերցրած՝ դրանք քիչ են, և խնդիրներ չեն լուծում։ Եվ ահա ևս մեկ նոր տեսարան. պատահում է՝ սպասում ես քո երթուղուն մեկ ժամ, և հանկարծ մոտենում են նույն համարով երկու ավտոբուս՝ կանգառներից մեկում կամ նույնիսկ գլխավոր փողոցի մեջտեղում վարորդները սկսում են պարզել, թե ինչպես է այդպես ստացվել, նրանցից որ մեկը որտեղ է «արգելակել» կամ խորամանկել, և սպասման ժամին ավելանում է ևս տասը րոպե։ Արդեն կարելի է հասկանալ, որ այս երկուսին հաջորդող երրորդ ավտոբուսը կարող է ժամանել մեկուկես ժամից…
Եվս մեկ անհարմարություն՝ վերջին երեկոյան երթուղու ժամանակը։ Երբեք չես կռահի, բայց ժամը 22:00-ից հետո Երևանում հասարակական տրանսպորտ գրեթե չի գործում։ Կան, իհարկե, որոշ երթուղիներ, որոնք գործում են կեսգիշերից առաջ և նույնիսկ կեսգիշերից հետո, բայց մատների վրա կարելի է հաշվել, և դրանք հիմնականում տասնամյակներ շարունակ գործող հին գծերն են։ Ու անհանգստությամբ մտածում ես, որ դրանց էլ կարող են հասնել քաղաքապետարանի «բարեփոխումները»։
Ընդհանրապես, տպավորություն է ստեղծվում, որ Երևանում փորձ է արվում կարգավորել հասարակական տրանսպորտը նրա համար, որպեսզի ավելանա տաքսու վարորդների եկամուտը, որոնք մեկ տարի առաջվա համեմատ արդեն 2-2,5 անգամ թանկացրել են իրենց ծառայությունների գները։ Մարդը շոգին կամ ցրտին կանգնում է ավտոբուսի կանգառում մոտ մեկ ժամ, կամ 22:30-ին դուրս եկել հյուրերի տանից, ի՞նչ պետք է անի: Ճիշտ է, հանձնվի անխնա տաքսու վարորդներին՝ հաշվի առնելով, որ մետրոյի միակ գիծը, որը միևնույնն է չի հասնում բնակելի ոչ մի թաղամաս, աշխատում է գյուղական ակումբի գրաֆիկով՝ մինչև ժամը 23։00։
Ցանկալի է հուսալ, որ քաղաքապետարանը կիրականացնի նաև հասարակական տրանսպորտի չվացուցակի և դրա աշխատաժամերի կարգավորում։ Թեև մեզ դա չեն խոստացել, և լիովին կարող են ասել, որ կատարել են խոստումը՝ փոխարինել «գազելները», իսկ թե ինչպես են դրանով երթևեկում, բոլորովին այլ հարց է: Հյուր մի գնացեք, մի նստեք սրճարանում, այլ ամառվա շոգին երեկոյան շրջեք ձեր տան մոտակայքում, և ոչ մի խնդիր չի լինի։ Դե, իսկ եթե աշխատում ես մինչև ուշ ժամ, ուրեմն դա քո հոգսն է, ոչ ոք քեզ չի ստիպում այդպես աշխատել։
… Մեկ այլ անհարմարություն, թեև վերը նշված գլոբալ խնդիրների համեմատ փոքր խնդիր՝ ավտոբուսների երթուղային ցանցը՝ սկիզբի, ավարտի և հանգուցային կանգառների նշումներով։ Այս ցանցերը երկլեզու են՝ հայերեն և անգլերեն, և եթե հայերենի դեպքում, հիմնականում, եթե քաղաքը գոնե մի փոքր գիտես, ամեն ինչ լավ է, ապա անգլերեն լեզվի դեպքում պարզապես աղետ է։ Պարզ չէ, թե ում համար են դրանք ընդհանրապես գրում։
Օրինակ, նույն Հարավարևմտյան թաղամասի հայերեն հապավումը հասկանալի է ցանկացած լեզվի կրողի համար, իսկ անգլերենը՝ SWD (South West District), հազիվ թե օգտակար տեղեկատվություն հանդիսանա, քանի որ դեռ պետք է իմանալ, թե հապավումը ինչպես է բացվում։ Համաձայնեք, որ դժվար թե գոնե մեկը, ով տիրապետում է անգլերենին և չգիտի հայերեն, հասկանա, թե ինչ են նշանակում այս երեք տառերը։
Դա դեռ ոչինչ, կա ավելի «դաժան» օրինակ: Երթուղայիններից մեկում հապավման թյուրիմացությունից խուսափելու համար որոշել են հնարավորությունների սահմաններում գրել լրիվ անվանումը։ Շատ ավելի վատ է ստացվել՝ Հարավարևմտյան թաղամասը անգլերենով վերածվել է չտեսնված բանի՝ «Haraf Western Quarter»…
Այնպես որ, պարոնայք, երբ պատրաստվում եք ռեկորդներ սահմանել զբոսաշրջիկների ներգրավման հարցում, կամ այսպես մի արեք, կամ գտեք մի փոքր անգլերեն իմացողի, 20-30 կարճ անվանում կթարգմանեն ձեզ համար շատ համեստ վճարով, գուցե նույնիսկ անվճար՝ որպես անհատույց օգնության հարազատ քաղաքապետարանին: Սա այն դեպքում, եթե հանկարծ հսկայական քաղաքապետարանում չգտնվի մեկը, ով քիչ թե շատ տիրապետում է անգլերեն լեզվին:
…Մեզ նաև խոստանում են (հարյուր տասնհինգերորդ անգամ) մետրոյի կայարան Աջափնյակ թաղամասում և նույնիսկ հասնել Դավիթաշեն։ Կա նախագիծ, ասում են, կան կազմակերպություններ, որոնք պատրաստ են այն ստանձնել, ֆինանսավորման շուրջ բանակցություններ են ընթանում Եվրասիական զարգացման բանկի (ԵԱԶԲ) հետ, և ԵԱԶԲ վարչության փոխնախագահ Դենիս Իլինը նույնիսկ հայտարարել է, որ բանկը հետաքրքրված է Երևանի մետրոպոլիտենի ենթակառուցվածքների վերանորոգման նախագծով, ընդ որում, ԵԱԶԲ-ի համար նախընտրելի է ամբողջ ենթակառուցվածքի հիմնանորոգումը: Գուցե այս ամենը նաև նոր կայա՞նն է ներառում։ Գուցե:
Կներեք, բայց սրան պարզապես հնարավոր չէ հավատալ: Սրան չի կարող հավատալ ոչ թե պարոն Իլինը, այլ Երևանի քաղաքապետարանը։ Բանն այն է, որ նոր կայանի մասին խոսակցությունները ամեն անգամ սկսվում են Երևանի ավագանու ընտրությունների ժամանակ, այսինքն՝ քաղաքապետի ընտրությունների ժամանակ։ Քանի՞ անգամ ենք արդեն լսել, քաղաքապետ ընտրել ու լռել են։ Շատ շուտով ՝ արդեն սեպտեմբերին, ընտրություններ են…
Ռուբեն Գյուլմիսարյան
