Օրերս Երևանում, տոնական մթնոլորտում, բացվեց ԽՍՀՄ զրահատանկային ուժերի Գլխավոր մարշալ, Խորհրդային միության հերոս՝ Համազասպ Բաբաջանյանի հուշարձանը: Տոնակատարությանը մասնակցում էին քաղաքական ու զինուժային կառույցների ներկայացուցիչներ՝ երկրի նախագահ Սերժ Սարգսյանի գլխավորությամբ, ինչպես նաև հյուրեր՝ արտերկրից՝ ի դեմս Եվրոպայում ԱՄՆ-ի ցամաքային ուժերի հրամանատար, գեներալ-գնդապետ Ֆրեդերիկ Բեն Խոջեսաի և ԱՄՆ-ի Կանզաս նահանգի Պետական ազգային բանակի հրամանատար, գեներալ-մայոր Լի Թաֆանելլիի: Ներկաների թվում էին նաև հռչակավոր հրամանատարի համերկրացիները՝ Ղարաբաղի Խաչիսար (Չարդախլու) գյուղից ու հասարակության այլ անդամներ:
Տոնակատարության ընթացքում մարշալի հասցեին հնչեցին մի շարք բարի և նրան արժանի արտահայտություններ: Բավական է նշել միայն, որ Համազասպ Բաբաջանյանը Մեծ հայրենական պատերազմը սկսել է շարքային մայորի աստիճանով և ավարտել այն գեներալ-լեյտենանտով: Պատերազմի տարիներին այն ստորաբաժանումները, որոնց նա հրաման տալու իրավունք ուներ, 15 անգամ հիշատակվել են Գերագույն գլխավոր հրամանատարի ցուցումներում: Մարշալ Բաբաջանյանի անունով տարբեր տարիների անվանակոչվել են փողոցներ, հրապարակներ, դպրոցներ, զինվորական ուսումնարան՝ Մոսկվայում, Երևանում, Օդեսսայում ու մի շարք այլ քաղաքներում: Եվ, բնականաբար մարշալն արժանի էր Երևանում իր հուշարձանն ունենալու պատվին:
Սակայն կա մի թյուրիմացություն. քանդակագործ Համլետ Մատինյանը Համազասպ Բաբաջանյանին կերտել է նստած դիրքով: Սա բոլորովին աննախադեպ որոշում էր, քանի որ աշխարհում ոչ մի տեղ զինվորական ղեկավարի նմանօրինակ արձան գոյություն չունի, քանզի հրամանատարը կարող է նստած լինել միայն նժույգին: Դա ոսկե կանոն է, որը շրջանցել դեռ ոչ -ոքի մտքով երբեք չի անցել: Բայց, ինչպես երևում է կատարվածից, դա էլ շրջանցվեց: Հավանաբար այն պատճառով, որ չեն իմացել թեկուզ չգրված, բայց և այնպես հայտնի այդ օրենքի մասին:
Այդ ամենի հետ մեկտեղ՝ քանդակագործ Մատինյանը տեղի լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ հայտարարեց, իբր «Մարշալը նստած է Հիտլերի բազկաթոռին, և դա խորհրդանշական բնույթ է կրում», քանի որ Բաբաջանյանի գլխավորած զրահամեքենաների ստորաբաժանումն առաջիններից մեկն էր մտել Բեռլին: Անշուշտ, կասկածից դուրս է, թե Համազասպ Բաբաջանյանը ինչ-որ մի անգամ նստել է ֆաշիստական ֆյուրերի անձնական աթոռին, ու առհասարակ անհնար է կռահել, թե հատկապես ինչ բազկաթոռ նկատի ուներ քանդակագործը: Հուշարձանի վրա իհարկե այդ մասին ոչ մի հիշատակում չկա: Իսկ բացատրությունը պետք է փնտրել մեկ այլ տեղ:
Իր ամբողջ ոճային կերպարով մարշալ Բաբաջանյանի հուշարձանը հիշեցնում է Երևանի կենտրոնական՝ Թոխմախի գերեզմանատան և Մոսկովյան Վագանկովսկու գերեզմանատան՝ հայկական հատվածի որոշ «հեղինակությունների» նմանօրինակ հուշակոթողներ: Դրանում յուրաքանչյուր մեկը կարող է հեշտությամբ համոզվել: Ավելին՝ որոշ երևանցիներ, ովքեր հեռուստալուրերով հետևում էին հուշարձանի բացման արարողությանը, կարծել են, թե մարշալի փոշին Մոսկվայի Նովոդևիչեգո գերեզմանից Երևան է բերվել ու հողին հանձնվել նրա պատմական հայրենիքի՝ ամենահեղինակավոր գերեզմանատանը, այնքան է այդ հուշարձանն իր բոլոր մանրամասներով համապատասխանում հարուստ (արժեքով), մասնավոր գերեզմանային հուշարձաններին:
Եվ այդ իրականությունը դառն է ու վիրավորական: Ստացվում է այնպես, որ հայտնի զինվորական հրամանատարը հավասարվել է բոլորովին այլ աշխարհի հանգուցյալների հետ, որոնց հետ նա ընդհանրապես ոչ մի ընդհանուր բան չի ունեցել և չէր էլ կարող ունենալ:
Ասում են, թե ճաշակին ընկեր չկա: Դա ճիշտ չէ: Հենց այսպիսի մոտեցումն է թույլ տալիս մարդկանց փաթաթել անճաշակությունն ու համատարած անիրազեկությունը, որոնք ակնհայտ են նույնիսկ ոչ մասնագետին:
Պատրաստեց՝ Արմեն Խանբաբյանը
