Հաղորդակցության զարգացման ազգային հետազոտական ինստիտուտը (ՀԶԱՀԻ)2022 թվականին իրականացրել է հետխորհրդային տարածքի երկրների հաղորդակցային վարչակարգերի տարեկան մոնիթորինգ (բացառությամբ մասամբ ճանաչված պետությունների): Արդյունքների հիման վրա կազմվել է հարևան երկրների բարեկամության հաղորդակցային ռեժիմների վարկանիշ։ 2022 թվականին բարեկամական հաղորդակցային ռեժիմների խմբում ընդգրկված էր 8 երկիր, համեմատաբար բարեկամական՝ 2 երկիր և ոչ բարեկամական՝ 4 երկիր։ Գնահատումն իրականացվել է հաղորդակցության 10 խմբերի և 68 ցուցիչների հիման համար: Գնահատման մեթոդաբանությունը մշակվել է ՀԶԱՀԻ-ի կողմից:
Վարկանիշը գլխավորել է Բելառուսը: Երկրորդ և երրորդ տեղերը զբաղեցրել են Ղրղզստանն ու Ուզբեկստանը, չորրորդը՝ Ղազախստանը։ Ինչ վերաբերում է Հայաստանին, ապա այն ընդգրկվել է Ռուսաստանի համար ամենաբարեկամական հաղորդակցային ռեժիմների հնգյակում։
Հետազոտության արդյունքները Dalma News-ի հետ հարցազրույցում մեկնաբանել է մոնիտորինգի ղեկավար, Հաղորդակցության զարգացման ազգային հետազոտական ինստիտուտի գիտական աշխատանքների գծով փոխտնօրեն, սոցիոլոգիական գիտությունների դոկտոր Վալենտինա Կոմլևան։
– Վալենտինա Վյաչեսլավովնա, ո՞րն է այս մոնիթորինգի նպատակը։
– Երկրների հաղորդակցային ռեժիմների մեր մոնիթորինգը լուրջ ուսումնասիրություն է՝ հիմնված գիտական մոտեցումների, ստուգված մեթոդների և հավաստի տեղեկատվության վրա։ Հաղորդակցային ռեժիմներն այն պայմաններն ու կանոններն են, որոնք ստեղծված են երկրում ներքին և արտաքին հաղորդակցությունների համար:
Բարեկամության աստիճանը ոչ միայն ռուսների և Ռուսաստանի նկատմամբ վերաբերմունքն է, այլ մեր հաղորդակցության հնարավորությունների և սահմանափակումների հանրագումարը։ Մենք վերլուծում ենք ոչ միայն արտաքին քաղաքական և տնտեսական հաղորդակցությունները, այլև մեդիա հաղորդակցությունները, հաղորդակցությունները կրթության, գիտության, մշակույթի, երիտասարդական կապերի, կրոնական երկխոսության և այլ ոլորտներում: Բարեկամությունը ենթադրում է փոխադարձ բարյացակամ հարաբերություններ երկրների միջև՝ հիմնված փոխադարձ հարգանքի, բարեկամության և բարիդրացիության սկզբունքների, բազմաբևեռ աշխարհում խաղաղ համակեցության փոխադարձ շահերի և արժեքների վրա։
– Ի՞նչ եզրակացությունների հանգեցիք աշխատանքի արդյունքներով։
– Մոնիթորինգի արդյունքներով կարևոր եզրակացությունն այն է, որ Ռուսաստանին հնարավոր չէ «չեղարկվել», քանի որ ժամանակակից աշխարհը ռուսակենտրոն է։ Բոլոր երկրները զբաղված են Ռուսաստանի հետ հաղորդակցության կանոնները փոխելով՝ կա՛մ զարգացնելով, կա՛մ արգելելով։ Կենդանի է նաև հետխորհրդային հայեցակարգը։ Որոշ ժամանակ առաջ փորձագետներն ասում էին, որ այս տերմինը մեռած է։ Ոչ, այն դեռևս մեռած չէ: «Հետխորհրդային» ֆենոմենը շարունակում է ապրել և ազդել նախկին ԽՍՀՄ հանրապետությունների քաղաքական և հասարակական ուժերի որոշումների ու գործողությունների վրա։ Հենց «հետխորհրդային» է այս երկրների ներքին ուժն ու միջազգային կարգավիճակը որոշող առանցքային գործոններից մեկը։ Նրանք կա՛մ շարունակում են պայքարել «հետխորհրդային ժառանգության» դեմ՝ արծարծելով ժողովուրդների ու նրանց ինքնության «ճնշման», «բռնի բռնակցման», թշնամանքի աճի թեմաները, կա՛մ հույսը դնում են «հետխորհրդայինի» վրա՝ խոսելով ձևավորված տնտեսվարական կապերի և անվտանգության համակարգի մասին, պահպանելով բարեկամական կապերը և դիմելով պատմական կապերին նոր տնտեսական և սոցիալական նախագծերի իրականացման համար։ Ցանկացած դեպքում, «հետխորհրդայինը» շարունակում է քաղաքական, գաղափարական, տնտեսական դիվիդենտներ ու օգուտներ բերել ԽՍՀՄ նախկին հանրապետություններին։
– Պետությունների միջև հարաբերությունների ի՞նչ ասպեկտներ եք ուսումնասիրել, որոնք ազդում են հաղորդակցային ռեժիմների բարեկամականության վրա:
– 2022 թվականին հարցման ենք ենթարկել 173 օտարերկրյա փորձագետների։ Փորձագետների կեսի (50,7%) կարծիքով՝ իրենց երկրների հաղորդակցային ռեժիմները կրում են արտաքին դերակատարների ազդեցությունը։ Ընդ որում, դրանք այն դերակատարներն են, որոնք Ռուսաստանը դիտարկում են որպես հակառակորդ, մրցակից, սպառնալիք, թշնամի։ Փորձագետների այս 50,7%-ից 12,3%-ը կարծում է, որ իրենց հաղորդակցային ռեժիմը ամբողջովին կախված է նման արտաքին դերակատարներից, իսկ 38,4%-ը նշել է մասնակի ազդեցության մասին։ 15,1%-ը նշել է, որ ոչ մի արտաքին դերակատար չի ազդում իրենց երկրներում հաղորդակցային ռեժիմի ձևավորման վրա։ Ռուսաստանի համատեքստում 23,3%-ը նշել է, որ իրենց երկրներում հաղորդակցային ռեժիմների նորմերը և կանոնները փոխկապակցված են ռուսականի հետ, ևս 11%-ը կողմնորոշված է դեպի Ռուսաստանը։ Փետրվարի կեսերին մոնիթորինգի արդյունքների հիման վրա հաշվետվության ամբողջական տեքստը բաց հասանելիությամբ կտեղադրվի ՀԶԱՀԻ կայքում։
Նշենք, որ Հաղորդակցության զարգացման ազգային հետազոտական ինստիտուտը (ՀԶԱՀԻ) միջերկրային և միջմշակութային հաղորդակցությունների վերլուծության և կանխատեսման մեթոդաբանության մշակման կենտրոն է, որը իրականացնում է հետազոտական, տեղեկատվական, հրատարակչական, նախագծային աշխատանք բարեկամական, բարիդրացիական հարաբերություններ, գիտական դիվանագիտություն, երկրների և տարածաշրջանների կայուն զարգացում ապահովելու համար, մշակում է նախագծերի փաստաթղթեր, առաջարկություններ իշխանությունների և վարչակազմի համար Ռուսաստանի և այլ երկրների միջև հարաբերությունների զարգացման ոլորտում:
