Հայաստանում շուտով ռուսական դպրոց կբացվի: Այս մասին օրերս հայտարարեց հանրապետության կրթության նախարար Վահրամ Դումանյանը։ Իսկ դրանից առաջ խնդրանք էր եղել «ներքևից»՝ հայ հանրության՝ միանգամից չորս ռուսական դպրոց ստեղծելու խնդրանքը։ Այս նախաձեռնությունների և Հայաստանում ռուսաց լեզվի հեռանկարների մասին «Ռուսկի Միր»-ի հետ հարցազրույցում խոսել է Հայաստանում Ռուսաստանի դեսպան Սերգեյ Կոպիրկինը։
– Սերգեյ Պավլովիչ, ի՞նչ է կատարվում ռուսաց լեզվի և ռուսական կրթության հետ Հայաստանում։ Կա՞ մրցակցություն անգլերենի հետ:
– Մրցակցություն կա։ Անգլերենը հանրապետությունում խթանվում է և՛ ԱՄՆ-ի, և՛ արդյունավետ կերպով գործող Բրիտանական խորհրդի կողմից: Զգալի միջոցներ են ներդրվում անգլերեն լեզվի տարածման համար, զանգվածաբար կազմակերպվում են համակարգչային դասընթացներ։ Կարող եմ ուղիղ ասել, որ նման ֆինանսական հնարավորություններ չունենք։ Դրանք համեմատելի չեն ԱՄՆ-ի և Մեծ Բրիտանիայի միջոցների հետ, ինչը պետք է հաշվի առնել:
– Բայցևայնպես, Ռուսաստանն ունի պատմական ներուժ՝ դարավոր բարեկամական կապեր և համակեցություն երբեմնի միասնական երկրում։ Ի՞նչ է ձեռնարկում ռուսական կողմն իր ազդեցությունը ուժեղացնելու համար։
– Իրականությունը հերևյալն է՝ Հայաստանում ռուսերենը որպես օտար լեզու դասավանդվում է շաբաթական երեք անգամ՝ 2-ից 9-րդ դասարաններում, կամ չորս անգամ ռուսերենի խորացված ուսուցմամբ դպրոցներում, ռուսական դպրոցներ հանրապետությունում չկան։ Ռուսաց լեզվի տարածման գործում մեր ներդրումը կայանում է նրանում, որ տրամադրում ենք դասագրքեր և ուսումնական գրականություն, երեխաների համար անվճար անցկացնում ենք ռուսաց լեզվի և պատմության դասընթացներ։ Սրանք նույնպես թանկ արժեն, ուստի ամեն ինչ պետք է անել փուլերով՝ օգտագործելով ֆինանսավորման տարբեր ուղիներ։ Այստեղ շատ բան կախված է Երևանում Մոսկվայի տան, Ռուսական տան, ավելի ճիշտ՝ այնտեղ աշխատող մարդկանց անձնական որակներից և նվիրումից։ Իհարկե, շատ բան կախված է ֆինանսական միջոցներից, բայց ոչ պակաս կարևոր է կայացած պետական մեխանիզմը, որը կաշխատի նախագծային հիմունքներով, իսկ այն դեռ նոր է ոտքի կանգնում։
-Վերջերս լուրեր տարածվեցին, որ հայ հասարակության ներկայացուցիչները խնդրել են հանրապետությունում չորս ռուսական դպրոց բացել։ Պատմեք այդ նախաձեռնության մասին։
– Կա նման նախաձեռնություն, այն մշակվում է, բայց այստեղ որոշակի հարցեր են մնում։ Հայաստանի բարձրագույն քաղաքական ղեկավարության մակարդակով որոշումը կայացվել և հաստատվել է, սակայն հանրապետության Կրթության նախարարության մակարդակով, երբ գործը հասնում է նախագծերի իրականացմանը, մեզ ասում են. «Հայկական դպրոցներում ռուսերենի դասարաններում տեղերի պակաս չունենք»։ Այսինքն՝ պահպանվում է որոշակի գորշ գոտի, երբ գաղափարների գործնական իրականացման մակարդակում կատարողները դանդաղեցնում են դրանց իրականացումը։ Այստեղ պետք է հասկանալ, թե որքանով է ժողովրդի ազդակը և երկրի քաղաքական ղեկավարության որոշումը հասցված նախարարության մակարդակին։
– Հայաստանում արդեն կան ռուսական դպրոցներ՝ դեսպանությանը կից, ռուսական սահմանապահ ջոկատին կից։ Ի՞նչ նոր դպրոցների մասին է խոսքը։
Ռուսաստանի ԱԴԾ սահմանային հսկողության դպրոցները, դեսպանության դպրոցը, Մեղրի քաղաքի սահմանապահ ջոկատի դպրոցը Հայաստանի կրթական համակարգի հետ առնչություն չունեն։ Իսկ Հայաստանից այս դպրոցներ ընդունվել ցանկացողների խնդրանքները շատ են։ Այնուամենայնիվ, տեղական օրենսդրության համաձայն, տեղի հայ երեխաները չեն կարող սովորել օտարերկրյա դպրոցներում: Հայաստանի երեխաները կարող են սովորել դպրոցներում միայն հայերեն լեզվով, իսկ այլ լեզվով` միայն որոշակի պայմաններով, օրինակ՝ մասնավոր և վճարովի, ինչը կտրուկ նեղացնում է ցանկացողների շրջանակը։ Այսինքն՝ ենթաօրենսդրական ակտերի մակարդակով որոշակի խոչընդոտներ կան ռուսական դպրոցներում սովորելու համար, սակայն պահանջարկը մեծ է։
– Ռուսների ներհոսքը Հայաստան, որն ավելացավ հատուկ ռազմական գործողության մեկնարկից հետո, ինչ-որ կերպ փոխո՞ւմ է իրավիճակը։
– Ինչպես խորհրդարանում հայտարարեց Հայաստանի կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարար Վահրամ Դումանյանը, նախատեսվում է ռուսական դպրոց բացել՝ երկիր ժամանող ռուսների աճող հոսքի հետ կապված ։ Չէ՞ որ հաճախ գալիս են երեխաներով ընտանիքներ։ Որքան գիտեմ, նախատեսվում է ռուսների համար 11-ամյա ռուսական դպրոց բացել, սակայն նպատակը նրանց հայ հասարակությանը ինտեգրելն է, այսինքն՝ լինելու է նաև հայոց լեզվի ու Հայաստանի պատմության ուսումնասիրություն։ Արդյո՞ք կսովորեն այնտեղ հայ երեխաներ, թե ոչ, քննարկման հարց է։
Հնարավոր է, որ նման դպրոցը, ինչպես և մեր առաջարկած չորս դպրոցները, տարբեր կերպ աշխատեն՝ մի մասը գործեն ռուսական չափանիշներով, մյուս մասը՝ հայկական։ Հնարավոր է՝ լինի երրորդ տարբերակ, որը դեռ քննարկվում է փորձագետների մակարդակով։ Ամեն դեպքում, բոլոր նախագծերը պետք է համապատասխանեն Հայաստանի օրենսդրությանը։ Ինչպես կլինի, անձամբ ինձ դեռ այնքան էլ պարզ չէ։ Այնուամենայնիվ, և՛ Հայաստանի խորհրդարանի նախաձեռնությունը, և՛ հայ երեխաների համար չորս ռուսական դպրոց ստեղծելու նախաձեռնությունը ստեղծագործ առաջարկներ են։ Դրանք պահանջում են ոչ ստանդարտ մոտեցում։ Դե ինչ, եկեք փնտրենք այդ մոտեցումը:
– Մինչ քննարկվում է ռուսական դպրոցների բացման հարցը, ի՞նչ է կատարվում ռուսաց լեզվի հետ հասարակության մեջ։ Հայ երիտասարդները հասկանում և խոսո՞ւմ են ռուսերեն: Դժվարություններ ծագո՞ւմ են հաղորդակցության մեջ:
– Երևանում և մեծ քաղաքներում ռուսերեն լեզվով հաղորդակցության հետ կապված խնդիրներ հաստատ չկան։ Ռուսաստանն այստեղ մրցակիցներ չունի։ Ուստի չեմ կարող ասել, որ ամեն բան վատ է, այդպես չէ։ Գլխավորը նյութական դժվարություններն են, սակայն դրանք կան և կլինեն։ Դրանք պետք է լուծել։ Ռուսական բուհերում, օրինակ, ՄՄՀՊԻ-ում (Մոսկվայի Միջազգային հարաբերությունների պետական ինստիտուտ) և ՄՊՀՄՀ-ում (Մոսկվայի պետական հոգեբանական-մանկավարժական համալսարան) սկսվել է հայոց լեզվի ուսումնասիրությունը, ինչը վկայում է այն մասին, որ հաշվի է առնված շահերի հավասարակշռությունը։
Ինչ վերաբերում է ռուսերեն լեզվին չտիրապետող դպրոցականներին… Առաջարկում եմ խնդրին նայել գլոբալ ու համակարգված կերպով։ Հայաստանում խնդիրը ոչ միայն ռուսերենի, այլև հայոց լեզվի ուսումնասիրության մեջ է։ Ցածր աշխատավարձի պատճառով մարդիկ չեն ընդունվում մանկավարժական բուհեր, հետևաբար հատկապես գյուղական համայնքներում ուսուցիչների պակաս կա։ Մեկ ուսուցիչը կարող է միանգամից մի քանի առարկա դասավանդել: Եվ այնտեղ պատշաճ չեն տիրապետում ոչ միայն ռուսերենին, այլ նաև մայրենի լեզվին։ Ավելի ճիշտ՝ խոսում են մայրենի լեզվով, սակայն գրական հայերենին գրեթե չեն տիրապետում։ Այնպես որ, իրավիճակը միանշանակ չէ: Մենք Հայաստանում ռուսաց լեզվի ուսուցման խթաններ ենք փնտրում, սակայն մեր գործունեությունը օբյեկտիվ սահմանափակումներ ունի՝ գիտելիքներ տալ նրանց, ովքեր ցանկանում են ստանալ այդ գիտելիքները:
