Օրերս Երևանի Առնո Բաբաջանյանի անվան ֆիլհարմոնիայի փոքր լեփ-լեցուն դահլիճում տեղի ունեցավ համանուն գրքի հիման վրա ստեղծված «Կային, չկային հեքիաթներ» գրական-գեղարվեստական պերֆորմանսի նախաամանորյա շնորհանդեսը։ Տոնական երեկոյին ներկա էին ժողովրդական բանահյուսություն ընթերցող հայ անվանի դերասաններ՝ Armenian String Quartet դասական երաժշտության անսամբլի կատարումների ուղեկցությամբ։ Աշխարհի ժողովուրդների 26 հեքիաթներից բաղկացած գիրքը հրատարակվել է «Perspectum» հրատարակչության շնորհիվ։
Այն նկարազարդված է երիտասարդ, բայց արդեն ճանաչված նկարիչների կողմից Հայաստանից, Բելառուսից, Գերմանիայից, Վրաստանից, Իտալիայից, Ղազախստանից, Լիտվայից, Ռուսաստանից, Ուկրաինայից, Էստոնիայից: Ամփոփելով հանդիպումը հանդիսատեսի հետ՝ Project Media Group հրատարակչության տնօրեն, NIIRK-ի մեդիա գործունեության գծով փոխտնօրեն, ՄԳԻՄՕ-ի Էներգետիկ քաղաքականության և դիվանագիտության միջազգային ինստիտուտի ռազմավարական հետազոտությունների կենտրոնի փոխտնօրեն, «BIG IDEA» ստեղծագործական ձեռներեցության միջազգային լաբորատորիայի ղեկավար, բ.գ.թ. Ալինա Գասումյանովան Dalma News-ի հետ զրույցում նշել է, որ, իր կարծիքով, «Երևանյան հեքիաթը հաջողություն ունեցավ»։
Տիկին Գասումյանովա, պատմեք, խնդրում եմ, թե ինչպես նման հետաքրքիր գաղափար ծնվեց։
Մեր «Կային, չկային հեքիաթներ» գիրքն արդեն տասը տարբեր միջոցառումների է եղել։ Դրանք հիմնականում գրքի փառատոններ են թանգարանների և գրադարանների հարթակում: Իսկ վերջերս Մոսկվայում՝ «Non-fiction» գրքերի ցուցահանդեսներից մեկում, կազմակերպեցինք նմանատիպ ներկայացում, որտեղ հայտնի դերասանները կարդում էին մեր հեքիաթները։ Այդ ժամանակ մտածեցի, որ հիանալի կլինի այցելել այն երկրները, որոնց հեքիաթները հավաքված են այս գրքում։ Եվ մենք որոշեցինք սկսել Հայաստանից։ Տոնական երեկոն նախատեսված էր անցկացնել ավելի վաղ, սակայն սեպտեմբերյան հայտնի իրադարձությունների պատճառով այն տեղափոխվեց տարեվերջ։
Ցանկանում եմ նշել, որ առաջին անգամ ենք կատարում ներկայացում շրջանակներում, որտեղ տեսահոլովակի ուղեկցությամբ համակցված են գեղարվեստական խոսքն ու երաժշտությունը։ Այսինքն՝ գործնականում «միացրել» են բոլոր հինգ զգայարանները՝ ստեղծելով հեքիաթի ընկալման պատկեր: Շատ կցանկանայինք, որ մեր հեռուստադիտողին դուր գա այս գաղափարի սցենարը։
Ի՞նչ տարիքի հանդիսատեսի համար է նախատեսված հեքիաթը, քանի որ դահլիճում մեկ տարեկանից բարձր և շատ ավելի մեծ հանդիսատեսներ կային։
Սովորաբար «հեքիաթ» բառը անմիջապես ասոցացվում է երեխաների հետ։ Սակայն իրականում բոլորս էլ երեխաներ ենք: Չէ՞ որ հոգու խորքում, անկախ տարիքից, մենք առաջվա պես սիրում ենք ուրախանալ, սիրում ենք խաղալ, սիրում ենք թեթևություն, ինչպես և բոլոր երեխաները: Ուստի փորձել ենք այնպես անել, որ հետաքրքիր լինի ինչպես երեխաների, այնպես էլ մեծահասակների համար: Մի կողմից, ընտրեցինք շատ կարճ ու շատ հետաքրքիր հեքիաթներ, որոնք հեշտ են ընկալվում երեխաների կողմից։ Մյուս կողմից, որոշեցինք հարմարավետ մթնոլորտ ստեղծել մեծահասակների համար։ Ինքս չորս երեխաների մայր եմ և, հետևաբար, հիանալի հասկանում եմ իրավիճակը: Գալով մանկական ներկայացմանը, օրինակ՝ «Կոլոբոկին», ավելի շատ նայում եմ երեխայիս, որպեսզի հասկանամ, թե ինչպես է նա արձագանքում բեմական գործողությանը։ Մինչդեռ այն, ինչ կատարվում է բեմին, ինձ համար այնքան էլ հետաքրքիր չէ։ Մեր նախագծում որոշեցինք մի փոքր ընդլայնել սյուժեի ընկալման շրջանակը, որպեսզի մեծահասակները նույնպես հետաքրքրվեն, որպեսզի կարողանան ինչ-որ նոր բան սովորել, կամ հակառակը, մանկությունից ինչ-որ բան հիշելով, վերադառնան անցյալ:
Երևանյան բեմում հնչել է «Ոսկե խնձորը» հայկական հեքիաթը։ Ու թեև այն ամենահայտնին չէ, սակայն հանդիսատեսին հետևելով, ինձ թվաց, որ մեծահասակները խորասուզվել են սեփական մտորումների մեջ։ Անկեղծ ասած, ցանկանում էինք ի վերջո նման արդյունքի պատճառել, այսինքն՝ մեզ հաջողվեց երաժշտության, ընթերցանության, վիդեոշարքերի միջոցով հանդիսատեսին փոխանցել մեր նախագծի հիմնական գաղափարը՝ բարությունը։
Նախատեսու՞մ եք Ձեր ներկայացումը ցուցադրել Հայաստանի մարզերում։
Մենք շատ ծրագրեր ունենք։ Տարբեր երկրներում, և, իհարկե, Հայաստանում։ Սակայն, ինչպես ասում են, եթե ուզում ես Աստծուն ծիծաղեցնել, պատմիր նրան քո ծրագրերի մասին։ Եվ այնուամենայնիվ, շատ ուրախ եմ, որ ընթացիկ այցի ընթացքում նման ամանորյա նվեր մատուցեցինք երևանցիներին։
Սա միա՞կ նախագիծն է, թե՞ ապագայի համար այլ գաղափարներ ևս կան։
Առայժմ սա գրքի միակ նախագիծն է, քանի որ մենք հիմնականում մասնագիտացած ենք ամսագրեր հրատարակելու գործում։ Երեք ամսագիր ունենք: Դրանցից է գիտահանրամատչելի «Մարդը և աշխարհը. երկխոսություն»-ը՝ ամբողջությամբ նվիրված ազգամիջյան, միջմշակութային, միջկրոնական երկխոսությանը ինչպես Ռուսաստանի ներսում, այնպես էլ հարևան երկրների և ժողովուրդների հետ: Հեղինակները հասարակական և սոցիալ-հումանիտար գիտությունների, մշակույթի և արվեստի ոլորտի փորձագետներ են, լրագրողներ, լուսանկարիչներ, ճանապարհորդներ, բլոգերներ և կենցաղագիրներ 27 երկրներից։
Արկտիկայից մեզ գրում են հեղինակներ, ովքեր կիսվում են այդ աշխարհագրական տարածաշրջանում ապրելու իրենց փորձով: Իսկ վերջին համարներից մեկում ներկայացրել ենք Երևանի Մատենադարանի երիտասարդ վերականգնողին, ով պատմում էր, թե ինչու է ընտրել այդ մասնագիտությունը։ Հերոսներ ունենք նաև Էստոնիայից, Լատվիայից, Նորվեգիայից։ Ու թեև նրանց հետ դիվանագիտական հարաբերությունները դեռ բացակայում են, հույս ունենք, որ դա ժամանակավոր երևույթ է։ Չէ՞ որ ժողովրդական դիվանագիտության մակարդակում լավ հարևանների թեման, որի մասին մենք անընդհատ խոսում ենք, պահպանվում է։
Ի դեպ, այսօր Հայաստանում շատ ՌԴ քաղաքացիներ կան։ Իմ կարծիքով՝ այստեղ շատ հարմարավետ է՝ նրանց լավ են ընդունում, լեզվական արգելք չկա, կա աշխատելու հնարավորություն։ Սկզբունքորեն միշտ է այդպես եղել, սակայն այժմ դա հատկապես ուժեղ է զգացվում։ Ես ինքս մեծացել եմ բազմազգ ընտանիքում, փոխել տասը քաղաք ու մի քանի երկիր։ Բարեկամության, միջմշակութային երկխոսության և բարիդրացիության հասկացությունները որպես հիմնական արժեքներ ամբողջ կյանքում ուղեկցում են ինձ։ Եվ հենց այս հասկացությունները փորձում եմ կյանքի կոչել, այդ թվում՝ մեր ամսագրերի հայեցակարգում։
Իսկ ի՞նչ կասեք մյուս երկու ամսագրերի մասին։
Մեր երկրորդ ամսագիրը կոչվում է «Հեռանկար. որոնումների սերունդ» և նվիրված է երիտասարդությանը: Հիմնականում դա հարցազրույցներ են երիտասարդ, խոստումնալից մարդկանց հետ։ Ի դեպ, Հայաստանում մեր նյութերի համար շատ հերոսներ ենք գտնում։ Մասնավորապես, վերջին համարներից մեկում խոսվել է երիտասարդ գիտնական Անահիտի, ինչպես նաև մի ազգությամբ հայի մասին Ֆրանսիայից, ով արցախյան պատերազմից հետո վերադարձել է պատմական հայրենիք և սկսել պրոթեզավորմամբ զբաղվել։
Եվ, վերջապես, երրորդ «Լայթ սթայլ» ամսագիրը, որը պատմում է, թե ուր արժե գնալ, ինչ տեսարժան վայրեր տեսնել և որտեղ կարելի է ծանոթանալ այս կամ այն ժողովրդի ազգային խոհանոցին։ Ի դեպ, ուզում եմ կիսվել իմ ուրախությամբ. հաջորդ տարի ռուսերեն լեզվով այս ամսագրերն արդեն հասանելի կլինեն Երևանում։ Ունեն տպագրության բարձր որակ, գունեղ ձևավորում, հետաքրքիր բովանդակություն։ Սկզբում նախատեսում ենք դրանք անվճար բաժանել, ինչպես Ռուսաստանում, որտեղ համագործակցում ենք թանգարանների, թատրոնների և այլ մշակութային ու կրթական հաստատությունների հետ։
Այսինքն դա տպագիր տարբերա՞կը կլինի։
Այո, սա տպագիր տարբերակն է։ Համացանցում նաև կայք ունենք, որտեղ ակտիվորեն զարգանում ենք։ Սակայն, այնուամենայնիվ, հատուկ դիմեցինք տպագիր ամսագրերին, թղթային տարբերակին։ Ցավոք, տպագիր մամուլն այսօր ամենուր փակվում է։ Մենք որոշեցինք պահպանել ոչ թե բլոգերության, այլ լրագրության ավանդույթները, որակյալ լրագրությունը։ Ամսագրի, գրքի, թերթի հետ կենդանի շփումը բոլորովին այլ զգացողություն է տալիս, քան նոութբուքը կամ հեռախոսը «փորփրելը»։ Թղթային հրատարակությունը կարելի է թերթել, զգալ թանաքի հոտը, էջանշել, դնել դարակում, իսկ հետո պետք եկած ժամանակ տեղեկատվություն չփնտրել «համաշխարհային սարդոստայնում», այլ պարզապես դարակից վերցնել անհրաժեշտ հատորը:
Որքան էլ դժվար լինի, նախատեսում ենք շարունակել թղթային տարբերակներ տպագրելը։ Ընդ որում, այստեղ խոսքը ոչ թե գումարի, այլ քաղաքականությունից դուրս՝ ժողովրդական դիվանագիտության մակարդակով միջազգային հաղորդակցության առաքելության մասին է։ Մեզ աջակցում են համախոհները, ինչը մեծապես օգնում է մեզ:
Ալինա, ի՞նչ կմաղթեք մեզ բոլորիս 2023 թվականին:
Ցանկությունների մասին, հավանաբար, չեմ խոսի ըստ երկրների։ Մեր արտադրանքը մարդկանց համար և մարդկանց մասին է, ուստի նախ ցանկանում եմ բոլորին խաղաղություն մաղթել: Նախկինում, երբ մեծահասակները «խաղաղ երկինք» էին մաղթում, դա էր թվում վերացական հասկացություն, կլիշե և, ընդհանուր առմամբ, այնքան էլ պարզ չէր։ Այժմ, երբ դժվար ժամանակներ են եկել թե՛ Ռուսաստանի, թե՛ Հայաստանի համար, խաղաղություն մաղթելը դառնում է ամենացանկալին, ամենաաարդիականը։ Եվ ցանկանում եմ նաև մաղթել, որ յուրաքանչյուր տուն հեքիաթ ունենա։ Ժողովրդական հեքիաթները նման են գոհարների. թափառող սյուժեները դրանք կապում են միմյանց, սակայն եթե ուշադիր նայես, հնարավոր չէ երկու բոլորովին նույնը գտնել: Ազգային բնավորության մասին ոչինչ ավելի լավ ու միևնույն ժամանակ ավելի բանաստեղծական չի պատմում, քան հեքիաթը։ Հիրավի, ֆանտաստիկ սյուժեի և կախարդական պատկերների միջոցով պարզ երևում են ժողովրդի կյանքի հիմնական սկզբունքները, բարոյականության նորմերը, նախնական աշխարհայացքը, կենցաղային յուրօրինակ կոլորիտը։ Հեքիաթը մարդասիրական գաղափար է կրում՝ հավատ, հույս, սեր, ինչը անհրաժեշտություն է մեր իրականության մեջ։
Նատելլա Օհանյան
