Sputnik Azerbaijan xəbər verir ki, çərşənbə axşamı Rusiya Dövlət teatr sənəti institutunun (ГИТИС) səhnəsindən parça satıcısının «Arşın mal alan!» harayı səsləndi. Ali təhsil ocağınn məzunları sovet mahnıları və smartfonla Üzeyir Hacıbəylinin klassik operettasını olaylaşdırıb püxtələşdirdilər.
Səhnədə divan
2018-ci ildə «Arşın mal alan» ГИТИС-də artıq ikinci dəfədir ki, qoyulur,onu Aleksandr Тitel və İqor Yasuloviçin studiyasının buraxılış kurs tələbələri ifa edirlər. Rejissura üzrə pedaqoq Timofey Sopolev tələbələrin niyə məhz Hacıbəyliyə müraciət etmələrini açıqladı: «Tamaşa bizdə yalnız ikinci dəfədir ki, gedir, onun tarixi isə artıq böyükdür. Bizim ustadımız Aleksandr Borisoviç Тitеlin özü çox illər bundan əvvəl ГИТИС-i rejissor Mixaylovun kursunda bitirmişdir. 2018-ci ildə onun anadan olmasının yüz ili tamam oldu. Тitеl müəllimin yubileyini Mixaylovun kursunda özünün diplom tamaşası olan «Arşın mal alan»ın qoyuluşu ilə qeyd etmək təklifini irəli sürdü».
Baxmayaraq ki, diplom tamaşalarını adətən, bir konsertmeyster səsləndirir, Hacıbəylinin melodiyalarını bütöv bir ansambl: zərb alətləri, piano, skripka və qaboy ifa edirdi. Ola bilsin ki, gələcək çıxışlarında musiqiçilər əsil Azərbaycan alətlərini də mənimsəyəcəklər.
Aktrisa və aktyorlar, səhnəyə hətta «şərq divanı» çıxarmışlar — tamaşaya Nazim Hikmət, Firdovsi və Xəyyamın şeirlərini daxil etmişlər. Amma operettanın orijinal meiodiyaları ilə yanaşı, onlar Rəşid Behbudovun repertuarından da mahnılar ifa emişlər. Sopolev qeyd etmişdir ki, tələbələr tamaşanı düzəltmək deyil, əlavə olaraq bəzəmək istəmişlər.
1913-cü ilin selfisi
Tamaşanın elə ilk səhnəsi — bu, yenilikdir. Hələ səhnə libaslarını geyməyən aktyorlar məhəbbət mövzusunda şərq şeirləri oxuyurlar, lakin sanki küsüşərək bir-birlərinin sözünü kəsirlər. Ən nəhayət, onlar eyni bir mətni əzbər söyləməyə başlayır , amma bu dəfə indi bir-birini dəstəkləyir və tamamlayırlar. «Küsüşmə» artıq unudulmuşdur. Miniatürdə «Arşın mal alan»ın operetik ehtirasları və xoşbəxt sonluğundan belə söz açılır .
Müqəddimədən sonra ansambl çıxış edir və artıq səhnəyə aktyorlar deyil, şərq nağıllarının ən real qəhrəmanları çıxır. Budur, gənc və vurğun tacir Əsgər gəlinsiz darıxır, amma qızla tanış olmadan evlənmək istəmir. Burada Əsgərin dostu, ev qulluqçusu və xalası onun evləri gizli gəzib özünə xoş gələn qızı ı tapa bilməsi üçün Əsgər bəyi parça satıcısı kimi geydirb evdən yola salırlar. Öz növbəsində Gülçöhrə bacısı və qulluqçunun onu hər cür yola gətirməyə cəhd göstərmələrinə, atasının isə onu ölümlə hədələməsinə baxmayaraq, tanımadığı adama ərə getmək istəmir.
Tələbə qız və oğlanlar öz rollarını inandırıcı ifa edirlər: mahnı oxuyur, rəqs edir və bir-birlərinə şən atmacalarla şənlənib əylənirlər. Bəzən 1913-cü ilin operettasına 2018-ci il qarışır: Əsgərin xalası Cahan dikdaban çəkmə geyib özünün vurulduğu Sultan bəylə selfi edir. «Bu bir növ ironik şərh təsiri bağışlayır və vulqar müasirləşdirmə hiss olunmur».
Gülçöhrəni yenə də oğurlayıb «qərib» bir adama ərə verirlər — və yalnız sən demə, təsadüf nəticəsində o, qızın sevgilisi Əsgər olur. Qız dərhal dəfələrlə ona qışqıraraq « Axmaq qız, sən məni binamusmu etmək istəyirsən?! Öldürəcəyəm!» -deyən atasını bağışlayır. Amma Sultan bəy qızını sevdiyi adama yalnız ona görə verir ki, Əsgər — varlıı bir tacirdir.
Sopolevin sözlərincə, operettanın şən və sadəlövh süjeti həm bilavasitə ifaçılara, həm də tamaşaçılara heç olmasa bir anlığa və ya müvəqqəti də olsa, hədsiz sinizm — XXI əsrin əlamətindən azad olmağa kömək edir: «Psixoloji dramlar mütləq zamanın ruhuna uyğun olmalıdır— və odur ki, onlar təbii surətdə ölürlər. «Arşın mal alan»da isə bu real həyata bənzəməyən sadəlövhlük və orijinallığın elə bir dərəcəsi var ki, o, bu əhvalatı əbədiləşdirir».
Mənbə: Sputnik Azerbaijan
Foto: Vladimir Pesnya
