Bu gün dünyada urbanizmə və dizayna maraq artdıqca, memarlıq yalnız bir şəhərin simasını və estetikasını nümayiş etdirmək üçün yol deyil, həm də ölkənin inkişafı üçün vacib bir meyardır. Paradoksal olaraq, şəhərlərin görünüşünü yaxşılaşdırmaq onların iqtisadi cəlbediciliyinin artmasına və nəticədə sakinlərinin həyat səviyyəsinin yüksəlməsinə kömək edir. Bəlkə də bu səbəbdəndir ki, Azərbaycan respublikanın görkəminə böyük diqqət yetirir. Ölkənin və memarlığa yanaşmanın necə dəyişməsi haqqında Dalma Newsin azərbaycanlı memar Orxan Ağayevlə apardığı müsahibədə oxuyun.
– Sizcə, Azərbaycanın müasir memarlığı necədir?
– Bu gün bütün dünyada, o cümlədən Azərbaycanda memarlıq nəsə çox fərdi qəbul edilir. O, əvvəllər olduğu kimi sərt tənqidlərə uğramur. Dizayn yanaşmaları və metodları çox mutasiya edilmiş və əksər hallarda «qızıl bölmə» və ya «Fibonacci sayı» kimi fundamental anlayışlardan uzaqlaşmışdır. Bu gün novatorluq və cəsarət alqışlanır, xoşbəxtlikdən, sifarişçilər adi ideyalardan tədricən uzaqlaşırlar. Azərbaycanda bu vəzifənin öhdəsindən gələn istedadlı memarlar kifayət qədər çoxdur.Məlum olduğu kimi, Azərbaycan memarlığının inkişaf tarixi XIX-XX əsrlərə – neft sənayesinin coşqun və sürətli inkişaf dövrünə təsadüf edir. O zaman Azərbaycan demək olar ki, dünyanın yarısını neftlə təchiz edir və ölkənin ÜDM-i sürətlə artırdı. Bu, təkcə iqtisadiyyatın deyil, həm də memarlığın inkişafının katalizatoru oldu. Neft maqnatlarının sifarişi ilə əsasən Azərbaycan paytaxtında yeni gözəl binalar yaranmağa başladı. Bundan başqa, məşhur memarların xidmətlərinə tələbat əvvəlkindən daha çox artdı. Nəticədə, paytaxt açıq səma altında özünəməxsus muzeyə çevrilmişdi. Bu dövr üçün ən xarakterik tikililər qotik və Viktorian üslubunda tikilmiş binalardır. Bu tikililər sonradan ölkənin mirasına çevrilib və bu gün Azərbaycan memarlığını onlarsız təsəvvür etmək qeyri-mümkündür.
– Azərbaycan hansı istiqamətdə inkişaf edir?
– Respublika öz inkişaf yolu ilə gedir. Son illər Azərbaycan tikinti sahəsi də daxil olmaqla yüksək inkişaf və artım templərinə nail olub, müasir memarlıq isə müxtəlif ölkələrdən olan peşəkarların və ictimaiyyətin böyük marağına səbəb olmuşdur. Bildiyiniz kimi, 11 tip iqlimdən 9-u Azərbaycanda müşahidə olunur. Seysmika və iqlim layihələndirmədə müəyyənedici amillərdən biridir. Eyni zamanda, bu amillər üslub istiqamətlərini də formalaşdırır. Buna görə də Azərbaycanda yerləşmədən asılı olaraq üslubiyyatına görə müxtəlif memarlıq qurğularına rast gəlmək olar. Azərbaycanın müasir memarlığının episentri, şübhəsiz, Bakıdır. Paytaxtın “özəyini” təşkil edən ən vacib və əhəmiyyətli tikililər burada cəmləşmişdir. Müasir obyektlər arasında Heydər əliyev Mərkəzi, Baku White City (Bakı Ağ Şəhər), Flame Towers (Alov Qüllələri), Central Park və s.daha parlaq şəkildə fərqlənir. Hökumət tərəfindən ölkənin inkişafı ilə bağlı ambisiyalı planlar nəzərdə tutulmuşdur. Memar nöqteyi – nəzərindən ideal şəhər nədir?
–Ideal şəhərlər yoxdur. Hər yerdə müsbət və mənfi cəhətləri var. Lakin ideala yaxın olan, yüksək texnologiyalı, təhlükəsiz, düzgün zonalaşdırma, çoxlu sayda yaşıllıq və gözəl memarlıq şəhəri tikmək olar. Bakı belə bir şəhərə çevrilə bilər.
– Keyfiyyətli arxitekturanın ucuz olmayan zövq və məmnunluq olması fikri ilə razısınızmı, buna görəmi bu gün yaxşı memarlıq daha az olmalıdır?
– Sual birmənalı deyil. Bir tərəfdən, baha olan hər şey yaxşı deyil, amma yaxşı hər şey bahalıdır. Digər tərəfdən, memarlıq cəmiyyətlə paralel şəkildə inkişaf edir və «yaxşı memarlıq» anlayışı haqqında təsəvvür hamı tərəfindən müxtəlif cür qəbul edilir. Əgər gənclər gözəlliyi texnologiyalar, cəsarətli formalar və koloritdə görürlərsə, yaşlı nəslin nümayəndələri, bir qayda olaraq, klassika tərəfdarıdırlar. Balans müşahidə və keyfiyyətli xammal, estetik və yaxşı təhsilli savadlı mühəndislər şəklində Symbiosis tab gətirmək əgər keyfiyyətli Memarlıq hər kəs üçün əlçatan ola bilər.
– Necə düşünürsünüz, memar öz layihələrində təhsil funksiyasını daşımalıdırmı?
– Deməzdim ki, borcludur, lakin çox vaxt memarlar özündə maarifləndirici funksiya daşıyan obyektləri qeyri-ixtiyari layihələşdirirlər. Müasir memarlar çoxməqsədli şəraitdə işləməyə çalışırlar. Bundan başqa, yadda saxlamaq lazımdır ki, memarlıq millətin sərvətidir. Buna görə hər bir memar onun məhsulunun «istehlakçıları» üçün məsuliyyət daşıyır. Lakin, heç də həmişə elə bir çoxfunksiyalı obyekt qurmaq olmur ki, bu obyekt özündə həm estetikanı, həm də təhsili təcəssüm etdirsin.
Əsas problem – əksər hallarda memarlıqdan az anlayan sifarişçilərin təsəvvürüdür. Yeni müştərilərlə etibarlı münasibətlərə çıxanda və onları şübhəli memarlıq həlləri ilə ideyalardan yayındıranda, hər baxımdan orijinal və faydalı layihələr həyata keçirmək mümkün olur. Buna görə də demək olar ki, hər şey sifarişçilərin getməyə hazır olduqları kompromisin dərinliyindən asılıdır.
– layihələndirmə zamanı sizin üçün nə vacibdir? Obyektlərinizdə nəyi vurğulamağa çalışırsınız?
– Mən ilk növbədə harmoniya tərəfdarıyam. Alman memarı, modernist Lüdviq Miss Van der Roenin dediyi kimi, «Less is more» daha az mənasını verir – yəni çox deməkdir. Bu, ilk memarlardan biri idi ki, mən öz yolumun lap əvvəlində olarkən onun yaradıcılığı məndə iz buraxmışdı. Onun layihələri sadəliyi və açıqlığı ilə valeh edir. O, hər hansı sərhədləri pozaraq interyer və ustalıqla birləşdirir. Buna görə də mən açıq planlaşdırma metodikasına vurulmuşam və öz işlərimdə daxili və xarici mühitə bölünmədən məkanlar yaratmağa çalışıram.
Birinci suala gəlincə isə, mən təbiətcə perfeksionistəm və mənim üçün vacib olan odur ki, layihələrim qüsursuz şəkildə yerinə yetirilsin. Bəzən əgər nəsə mənim gözləntilərimə və tələblərimə qarşı çıxırsa, öz layihələrimdən imtina etməyə məcbur oluram.
Аjsеl Мəmmədоvа
